Rodzaje kaszlu u dzieci. Kiedy jest to objaw niepokojący i konieczna jest wizyta u lekarza?

Kaszel to kolejny objaw (obok gorączki i bólu brzucha), z którym rodzice najczęściej zgłaszają się do lekarza. Kaszel oczyszcza drogi oddechowe – w jego trakcie następuje gwałtowne wyrzucanie powietrza z dróg oddechowych, a wraz z nim wydalane są cząstki ciał obcych (niewidoczne gołym okiem) lub zalegająca w oskrzelach wydzielina. Choć kaszel jest najczęściej objawem infekcji dróg oddechowych, to może mieć także wiele innych przyczyn.
Kaszel może być suchy – kiedy nie towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny. Matka opisuje go jako głęboki, „od środka”, powodujący „ból w piersiach” i ból brzucha (wywołany zmęczeniem przepony – największego mięśnia oddechowego, oddzielającego klatkę piersiową od jamy brzusznej).
Kaszel mokry występuje, gdy towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny (jeśli dziecko jest małe dziecko, to najczęściej ją połyka, nie potrafi wypluć). Najczęściej nie ma charakteru męczącego. Podobnie jak kaszel „suchy”, w ciągu dnia występuje z różnym nasileniem – najbardziej intensywny jest rano, po śnie nocnym. Wydzielina może być koloru białego, żółtego lub zielonego; może też zawierać krew – zwykle niewielkie ilości.
Jest wiele różnych przyczyn kaszlu. Choć niektórymi nie należy się przejmować, to większość wymaga od rodziców szybkiego działania – zarówno „domowego”, jak i wizyty u lekarza.
Najczęstszą przyczyną kaszlu jest przeziębienie. W jego przebiegu, wskutek istnienia stanu zapalnego, dochodzi do podrażnienia i obrzęku błony śluzowej dróg oddechowych. Towarzyszy temu ból gardła i podwyższona temperatura. W pierwszej fazie kaszel jest suchy, a dopiero po kilku dniach przechodzi w mokry, z wydzieliną śluzową (bezbarwną) lub śluzowo-ropną. Przeziębienie najczęściej nie wymaga pilnej wizyty u lekarza (z wyjątkiem noworodków i młodych niemowląt, u których przeziębienie może być bardzo niebezpieczne). W pozostałych przypadkach wystarczy zakraplać do nosa dziecka sól fizjologiczną lub morską, zapewnić mu dużą ilość płynów do picia. Mały pacjent powinien być ułożony w łóżeczku wysoko; nie należy go przegrzewać! W pokoju, w którym przebywa dziecko trzeba nawilżać powietrze i utrzymywać umiarkowaną temperaturę. Wyjątkowo, po uzgodnieniu z lekarzem, można stosować leki hamujące kaszel.
Inną przyczyną kaszlu są infekcje wirusowe. Najczęściej występują sezonowo – w miesiącach jesienno-zimowych oraz zimowo-wczesnowiosennych. Wówczas zwykle chorują całe rodziny. Podobnie, jak w przypadku przeziębienia, w przebiegu infekcji wirusowych występują dwie fazy kaszlu, z tą różnicą, że – zwłaszcza u małych dzieci – może utrzymywać się tzw. późna reakcja alergiczna. Przejawia się ona nadreaktywnością oskrzeli i kaszlem, który utrzymuje się nawet do 4-6 tygodni po chorobie i któremu może towarzyszyć świst wydechowy. Nie jest to jednak astma (czego boją się rodzice). Napad kaszlu występuje po wysiłku fizycznym, po powrocie ze spaceru do ciepłego pomieszczenia, w pomieszczeniach, gdzie gotują się „aromatyczne” potrawy, unosi się dym tytoniowy lub inne silne zapachy. Należy pamiętać, aby w okresie nadreaktywności oskrzeli chronić dziecko przed świeżymi infekcjami, bo łatwo może się ponownie zarazić.
Kaszel jest też objawem zapalenia oskrzeli. Oskrzela to część dróg oddechowych (w postaci różnej grubości „rurek”), która stanowi połączenie między tchawicą a oskrzelikami i pęcherzykami płucnymi. Gdy mamy do czynienia z wirusowym tłem zapalenia oskrzeli, kaszel jest łagodniejszy, a wydzielina – bezbarwna lub biała. Kaszel jest najbardziej nasilony nad ranem, może mu także towarzyszyć gorączka.
Przy kaszlu mokrym można stosować syropy wykrztuśne: ziołowe – dostępne bez recepty (pod warunkiem, że dziecko nie jest uczulone na trawy czy chwasty), lub zapisane przez lekarza. Powodują one rozrzedzenie gęstej wydzieliny i przez to ułatwiają jej odkrztuszanie. Wieczorną dawkę syropu należy podać odpowiednio wcześnie przed snem, aby dziecko zawczasu wykaszlało wydzielinę i nie budziło się w nocy. Wskazane jest również oklepywanie klatki piersiowej, które ułatwia odrywanie się śluzu od ściany oskrzeli i jego odkrztuszanie. Maści rozgrzewające można stosować u dzieci powyżej 6. miesiąca życia. Należy jednak uważnie obserwować małego pacjenta, by zdarza się, że maść nasila kaszel wskutek podrażnienia dróg oddechowych swoim intensywnym zapachem.
W zakażeniach bakteryjnych stan zdrowia dziecka jest na ogół cięższy niż w wirusowych. Kaszlowi towarzyszy gęsta ropna wydzielina, którą dziecko połyka, a potem wymiotuje, co dodatkowo je męczy i pogarsza jego stan zdrowia.
Odrębną jednostką chorobową, z bardzo charakterystycznym rodzajem kaszlu – tzw. kaszlem szczekającym, któremu często towarzyszą trudności we wdechu (tzw. duszność wdechowa) jest ostre podgłośniowe zapalenie krtani i /lub tchawicy. Kaszel budzi dziecko w nocy, jest suchy i bardzo męczący. Przypomina szczekanie psa lub pianie koguta, nasila się po położeniu do łóżka i rozgrzaniu. Towarzyszy mu niepokój dziecka, związany z bólem w gardle i trudnościami we wciągnięciu powietrza, który dodatkowo nasila kaszel. Przed wezwaniem pomocy lekarskiej (jest zawsze konieczna!) należy wyjść z dzieckiem na świeże powietrze (nie na mróz), lub nawilżyć powietrze w pomieszczeniu – za pomocą nawilżacza, odkręcając w łazience kurek z gorącą wodą czy gotując wodę w garnku. Trzeba też robić wszystko, by uspokoić dziecko. Nie wolno uzewnętrzniać własnego strachu – zwłaszcza przy starszym, rozumiejącym sytuację dziecku, u którego stres może dodatkowo nasilać występującą u niego duszność.

Kiedy kaszlące dziecko musi zbadać lekarz?

1. Jeśli kaszlowi towarzyszy wysoka gorączka, wzmożona potliwość, dreszcze, niepokój.
2. Jeśli przy oddychaniu występuje ból, a wydzielina z dróg oddechowych ma kolor żółty, zielony i/lub zawiera krew.
3. Jeśli kaszel zaburza codzienne funkcjonowanie dziecka, a zwłaszcza – uniemożliwia mu sen nocny.
4. Jeśli nie ma poprawy po kilku dniach „leczenia domowego”.
5. Gdy dziecko traci oddech, lub pojawia się bladość, sinica wokół ust – wówczas należy niezwłocznie wezwać karetkę do domu!

Inne przyczyny kaszlu

Astma oskrzelowa. Kaszel występuje nagle, nie ma związku z infekcją, poprzedzony jest męczącym napadem duszności. Nie obserwuje się obfitego wykrztuszania, czasami występuje lepka, zbita plwocina.
Alergia. Kaszel jest suchy, płytki, męczący, z towarzyszącym kichaniem i wodnistym katarem oraz uczuciem zatkania nosa.
Ciało obce w oskrzelach. Kaszlowi towarzyszą objawy duszenia. Czasami pojawia się świst lub furczenia.
Palenie papierosów w otoczeniu dziecka. Typowe jest pokasływanie. Należy pamiętać, że drażniąco działa też ubranie przesiąknięte dymem tytoniowym.
Ząbkowanie. Do ukończenia 1. roku życia nadmiar śliny, towarzyszący wyrzynaniu się zębów, może powodować pokasływanie – bez konsekwencji dla zdrowia.
Nauka mowy. Gdy niemowlę ćwiczy wydawanie nowych dźwięków, może pokasływać – czasami aż do niegroźnego zakrztuszenia.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Grażyna Słodek, specjalista pediatrii

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Kiedy kaszlące dziecko musi zbadać lekarz?Inne przyczyny kaszlu

Zobacz także