Choroby o podłożu atopowym

Choroby o podłożu atopowym, podobnie jak inne choroby alergiczne, stanowią coraz istotniejszy problem. Liczba pacjentów z atopią stale wzrasta i według szacunków w ciągu ostatnich 20 lat podwoiła się. Problem atopii dotyczy obecnie około 10-30% ludności.
Atopia to dziedziczna skłonność organizmu do nadprodukcji immunoglobulin klasy IgE. Często występuje rodzinnie. Do grupy chorób o podłożu atopowym należą:
– astma oskrzelowa atopowa,
– atopowe zapalenie skóry,
– alergiczny nieżyt nosa i spojówek,
– ostra pokrzywka,
– obrzęk naczynioruchowy.
Ich wspólną cechą jest przewlekły i nawrotowy charakter, często sezonowy przebieg oraz możliwość współwystępowania objawów. U chorych z rozpoznaną atopią często można zaobserwować tak zwany marsz atopowy – w różnych okresach życia u jednego pacjenta mogą dominować dolegliwości z innych układów, a wcześniejsze mogą ustępować. Dolegliwości rozpoczynają się w dzieciństwie. Początkowo dominują objawy skórne lub alergie pokarmowe. Z wiekiem zaczynają przeważać objawy ze strony układu oddechowego: astma lub alergiczny nieżyt nosa.

Astma oskrzelowa atopowa zewnątrzpochodna (dychawica oskrzelowa)

Jest to choroba przewlekła. Cechuje się nadreaktywnością oskrzeli na czynniki alergiczne oraz fizyczne. Objawami są ataki duszności wdechowej, świszczący oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej oraz kaszel. Duszność powodowana jest skurczem oskrzeli w odpowiedzi na alergeny wziewne.
Leczenie zależy od stopnia ciężkości i częstości ataków duszności. Stosuje się następujące grupy leków:
– leki profilaktyczne: kortykosteroidy wziewne, kromoglikan sodowy, nedokromil sodu, leki antylekotrienowe, preparaty teofiliny o wydłużonym działaniu, długo działające leki β2-adrenergiczne, kortykosteroidy doustne;
– leki objawowe – powodujące rozkurcz oskrzeli: krótko działające leki β2-adrenergiczne, wziewne leki antycholinergiczne, krótko działające preparaty teofiliny.

Atopowe zapalenie skóry

Dominują zmiany wypryskowe, świąd, lichenizacja. Początek najczęściej w dzieciństwie, przebieg jest przewlekły i nawracający. Typowe umiejscowienie zmian to zgięcia łokciowe, kolanowe, twarz, szyja. Wraz z wiekiem zmiany skórne zmieniają swoje umiejscowienie – stąd wyróżniamy 3 fazy choroby:
niemowlęcą, wyprysk dziecięcy, skazę – obejmuje twarz, policzki, podbródek;
dziecięcą – do 12 roku życia, zmiany zlokalizowane na zgięciach stawowych – łokciowych i kolanowych, karku, nadgarstkach;
młodzieńczą i dorosłych – obejmuje zgięcia stawowe i grzbiety dłoni- w tej ostatniej lokalizacji zmiany mają skłonność do rogowacenia.
Leczenie polega na eliminacji czynników prowadzących do zaostrzenia choroby. W farmakoterapii stosuje się leki przeciwhistaminowe i miejscowe kortykosteroidy. Niezwykle istotna jest pielęgnacja suchej skóry.

Alergiczny nieżyt nosa i spojówek

W wyniku ekspozycji na alergeny może dochodzić do drażnienia i stanów zapalnych górnych dróg oddechowych i spojówek. Wśród alergenów odpowiedzialnych za te dolegliwości można wyróżnić:
alergeny sezonowe: pyłki roślinne występujące w powietrzu – przeważnie od maja do lipca – w zależności od warunków pogodowych sprzyjających pyleniu;
alergeny przewlekle: odchody roztoczy, zwierzęta domowe, zarodniki pleśni.
Do objawów należą: napadowe kichanie „salwami”, obfita, wodnista wydzielina z nosa, łzawienie i uczucie pieczenia oczu, przekrwienie spojówek, a gdy powstaje obrzęk błon śluzowych – uczucie zatkanego nosa, zmuszające do oddychanie ustami, często z towarzyszącym bólem zatok czołowych. Możliwe jest również występowanie suchego kaszlu. Nasilenie objawów jest cechą indywidualną.
Leczenie obejmuje eliminację i unikanie alergenów (np. wyjazd do innej strefy klimatycznej w okresie największego stężenia pyłków w powietrzu). Spośród leków podaje się preparaty przeciwhistaminowe – doustnie i miejscowo, leki obkurczające śluzówkę – doustnie i miejscowo, miejscowe leki przeciwzapalne. Wskazane jest też płukanie błony śluzowej nosa i odczulanie.

Ostra pokrzywka

Może powstać w odpowiedzi na kontakt z różnymi alergenami pokarmowymi, wziewnymi lub lekami. Na skórze pojawiają się bąble pokrzywkowe, którym często towarzyszy świąd. Są to wypukłe wykwity o dobrze odgraniczonych zarysach i różowym lub cielistym kolorze. Zmiany pojawiają się szybko; utrzymują się od kilku-kilkanastu godzin do kilku dni. W przypadku alergenów pokarmowych pokrzywka może ujawnić się w kilka godzin po posiłku. Leczenie obejmuje usunięcie czynników przyczynowych oraz zastosowanie leków przeciwhistaminowych, a w ciężkim przebiegu – preparatów kortykosteroidowych.

Obrzęk naczynioruchowy

Pojawia się nagle i dotyczy głębszych warstwa skóry niż pokrzywka. Nie jest wyraźnie odgraniczony od otoczenia, kolor skóry pozostaje niezmieniony, może występować lekki świąd. Zmiany pojawiają się głównie na kończynach, twarzy, w obrębie powiek i języka.
Leczenie obejmuje sunięcie czynnika przyczynowego, stosowanie leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidów.
Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy przebiegają zazwyczaj łagodnie. Jeśli jednak w ich przebiegu dojdzie do obrzęku krtani, mogą być stanem zagrożenia życia. W tym przypadku pojawia się duszność i głośny świst wdechowy. Należy wówczas zabezpieczyć drożność dróg oddechowych.

Diagnostyka w chorobach atopowych

U podstaw właściwego postępowania diagnostycznego leży wywiad alergologiczny. Zwracamy w nim uwagę na rodzaj dolegliwości, czas ich wystąpienia, związek z powszechnymi alergenami oraz występowanie rodzinne. Kolejnym etapem są testy alergiczne: tradycyjne punktowe testy skórne. Pomocne są również testy laboratoryjne. Często w już rutynowym badaniu morfologicznym krwi możemy zauważyć eozynofilię, sugerującą możliwości atopii. Bardziej dokładne badania to pomiar całkowitego poziomu IgE i poziomu IgE swoistego dla określonych alergenów lub ich grup. Wykonuje się też testy prowokacyjne, w trakcie których bada się reakcję pacjenta na alergen podawany donosowo, na spojówki lub wziewnie. Przydatne są również badania czynnościowe układu oddechowego, jak spirometria czy rynometria.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Filip Majda Klinika Chorób Wewnętrznych, 4. Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Astma oskrzelowa atopowa zewnątrzpochodna (dychawica oskrzelowa)Atopowe zapalenie skóryAlergiczny nieżyt nosa i spojówekOstra pokrzywkaObrzęk naczynioruchowyDiagnostyka w chorobach atopowych