Przyczyny niepłodności u kobiet – problem XXI wieku

Niepłodność to problemy z zajściem w ciążę. Można ją podejrzewać, gdy do zapłodnienia nie dochodzi po roku regularnego współżycia (przynajmniej 2-3 razy w tygodniu) bez stosowania środków antykoncepcyjnych.
Przyczynami niemożności zajścia w ciążę mogą być różne schorzenia i zaburzenia, występujące u jednego lub u obojga partnerów.
Przyjmuje się, że „wina” za brak potomstwa w 45% przypadków leży po stronie mężczyzny, a w 45 % przypadków – po stronie kobiety. W pozostałych 10% przyczyna jest wspólna lub nie udaje się jej ustalić.
W dzisiejszych czasach coraz więcej kobiet ma problemy z zajściem w ciążę. Zjawisko to przybiera postać epidemii i stanowi istotny problem XXI wieku. Jakie są tego przyczyny? Z pewnością na pierwszym miejscu należy wymienić wiek, w którym kobiety decydują się na urodzenie dziecka. Obecnie coraz więcej kobiet na plan pierwszy wysuwa życie zawodowe, karierę, pozycję społeczną, natomiast macierzyństwo odkłada na później, kiedy jest już rzeczywiście za późno na poczęcie i urodzenie zdrowego potomstwa. W dużej części przypadków takie igranie z czasem związane jest ze wzrostem uszkodzeń materiału genetycznego, jakim jest zawarty w komórce jajowej DNA. Największy spadek płodności obserwuje się u kobiet po 35 roku życia. U potomstwa starszych matek większe jest również ryzyko wystąpienia wad genetycznych, np. zespół Downa.
Jednak coraz częściej i młodsze kobiety w wieku rozrodczym mają kłopoty z zajściem w ciążę i utrzymaniem jej. Przyczyny takiego stanu rzeczy przedstawiono poniżej.

Przyczyny niepłodności o podłożu czynnościowym

U około 40-50% niepłodnych kobiet przyczyną niepłodności są zaburzenia czynności jajników jak i również nieprawidłowa czynność szyjki macicy. Do grupy tej należą:

A) Przyczyny podwzgórzowo-przysadkowe

1. Samoistna niewydolność podwzgórza.
2. Hiperprolaktynemia z mlekotokiem. Wysokie stężenie prolaktyny oddziałuje w sposób bezpośredni na gonady, powodując u kobiet spadek wydzielania progesteronu (niewydolność ciałka żółtego).
3. Poporodowa niewydolność przysadki, tzw. choroba Sheehana.
4. Guzy przysadki mózgowej.

B) Przyczyny jajnikowe

1. Pierwotny niedorozwój jajników – tzw. agenezja, dysgenezja gonad.
2. Przedwczesne wygasanie czynności jajników, czyli przedwczesna menopauza. Może być spowodowana leczeniem przeciwnowotworowym lub czynnikami immunologicznymi.
3. Hiperandrogenizm w następstwie zespołu policystycznych jajników, tzw. PCOs (zespół Steina-Leventhala). Dla PCOs – poza hiperandrogenizmem – charakterystyczne są zaburzenia cykliczności krwawień miesięcznych, czyli rzadkie, nieregularne cykle miesiączkowe lub zupełny ich brak.
4. Cykliczne zaburzenia czynności jajników, jak np. niedobór estrogenów czy zaburzenia fazy lutealnej, które polegają na zmniejszeniu produkcji progesteronu przez ciałko żółte.
5. Guzy jajników (rak, torbiele).
6. Endometrioza jajników, czyli obecność nabłonka endometrium (błony śluzowej wyścielającej macicę) w miejscach innych niż macica. Największe ryzyko rozwoju niepłodności stanowi endometrioza zlokalizowana w jajowodzie oraz jajnikach. Nie oznacza to jednak, że każda kobieta mająca endometriozę nie może posiadać dziecka. Problemy z zajściem w ciążę pojawiają się wtedy, gdy komórki śluzówki macicy znajdują się w jajnikach (wywołują zaburzenia ich funkcji), w jajowodach (powodują niedrożność) lub w macicy (uniemożliwiają zagnieżdżenie się zarodka).

C) Przyczyny szyjkowe

1. Zmniejszona ciągliwość wydzieliny szyjkowej w następstwie zaburzeń regulacyjnych jajników. Stan ten jest przyczyną upośledzonego transportu nasienia do światła macicy.
2. Zaburzenia immunologiczne, czyli wytwarzanie przeciwciał przeciwspermowych, powodujących niszczenie lub unieruchomianie plemników partnera.

D) Przyczyny spoza narządu płciowego

1. Przedurodzeniowy lub pourodzeniowy zespół nadnerczowo-płciowy.
2. Choroba Cushinga, czyli nadczynność kory nadnerczy, w której są produkowane nadmierne ilości męskich hormonów androgenów. W wyniku hiperandrogenizacji dochodzi do zaburzeń owulacji lub jej braku. Ponadto pojawia się hirsutyzm, czyli owłosienie ciała typu męskiego, łysienie, łojotok, trądzik, obniżenie głosu czy przerost łechtaczki.
3. Choroba Addisona, czyli niewydolność kory nadnerczy.
4. Guzy nadnerczy.
5. Zaburzenia funkcji tarczycy – niedoczynność lub nadczynność.
6. Nieleczona cukrzyca
7. Ciężkie choroby ogólnoustrojowe, np. nowotwory, gruźlica, przewlekłe zapalenie nerek, choroby trzustki czy wątroby, niedokrwistość.

Przyczyny niepłodności o podłożu organicznym

Odpowiadają za około 40% przypadków niepłodności.

A) Przyczyny maciczne

1. Uszkodzenia zapalne i urazowe, np. po wyłyżeczkowaniu jamy macicy.
2. Zespół Ashermana.
2. Niedostateczny rozwój endometrium.
3. Mięśniaki podśluzówkowe i śródścienne. Poprzez swoje rozmiary mogą uciskać i blokować jajowody, powodując ich niedrożność. Mogą też zmieniać położenie szyjki macicy lub zmniejszać światło macicy.
4. Wrodzone wady rozwojowe macicy, np. macica jednorożna, przegroda macicy, nieprawidłowe położenie macicy, np. tyłozgięcie.

B) Przyczyny jajowodowe

1. Niedorozwój jajowodów.
2. Obustronna niedrożność.
3. Choroby zapalne miednicy mniejszej. Około 20% kobiet z chorobami zapalnymi miednicy mniejszej (PID) staje się niepłodna. Przyczyną stanów zapalnych jajowodów w około 75% jest zakażenie Chlamydia trachomatis, które przenoszone jest drogą płciową. Następna w kolejności jest infekcja dwoinką rzeżączki. Nieleczone przewlekłe stany zapalne mogą po pewnym czasie doprowadzić do bliznowacenia, powstawania ropni i zniszczenia jajowodów, a tym samym – do niepłodności mechanicznej, spowodowanej zarośnięciem jajowodów.
4. Endometrioza jajowodów.

C) Przyczyny szyjkowe

1. Bliznowate pozapalne zmiany szyjki macicy.
2. Zmiany anatomiczne, np. podwójna szyjka macicy.

D) Przyczyny pochwowe

1. Zaburzenia rozwojowe, takie jak brak lub zarośnięcie pochwy, przegroda w obrębie pochwy, podwójna pochwa.
2. Zwężenie pochwy – pozapalne lub jako wada rozwojowa.
3. Stany zapalne wywołane czynnikami bakteryjnymi lub chemicznymi.

E) Problemy chirurgiczne

U kobiet w wyniku operacji w jamie brzusznej często dochodzi do powstania zrostów, które mogą unieruchomić jajowód, jajnik czy macicę i w ten sposób blokować możliwość zapłodnienia komórki jajowej przez plemniki.
Przyczyny niepłodności samoistnej. U 10-20% małżonków nie można wyjaśnić przyczyny niepłodności.
Czynniki ogólnoustrojowe, które w różnym stopniu przyczyniają się do występowania niepłodności:
– wiek powyżej 35 lat,
– otyłość lub nadmierna chudość,
– alkoholizm i/lub nikotynizm,
– dieta niskotłuszczowa,
– zbyt intensywny wysiłek fizyczny,
– nadużywanie kawy lub herbaty,
– niektóre leki,
– czynniki psychogenne – odrzucenie roli matki, konflikty wewnętrzne, przewlekły stres oraz zaburzenia o charakterze depresyjnym; poprzez wpływ na wydzielanie hormonów mogą powodować zaburzenia owulacji i tym samym – niemożność zajścia w ciążę,
– częste stosunki seksualne z przypadkowymi partnerami, niestosowanie prezerwatyw, odbywanie stosunków podczas krwawienia miesięcznego – mogą zwiększać ryzyko infekcji miednicy mniejszej, co w efekcie prowadzi do niepłodności.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Ewa Rekosz Klinika Chorób Wewnętrznych, 4. Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Przyczyny niepłodności o podłożu czynnościowymA) Przyczyny podwzgórzowo-przysadkoweB) Przyczyny jajnikoweC) Przyczyny szyjkoweD) Przyczyny spoza narządu płciowegoPrzyczyny niepłodności o podłożu organicznymA) Przyczyny maciczneB) Przyczyny jajowodoweC) Przyczyny szyjkoweD) Przyczyny pochwoweE) Problemy chirurgiczne