Zmiany barwnikowe skóry – cz. I

Zmiany zabarwienia skóry są bardzo częste. Właściwie nie ma człowieka o jednolitym zabarwieniu skóry. Szczegóły w artykule doktor Anny Luty-Frąckiewicz.
Istnieje wiele różnych podziałów i klasyfikacji zmian barwnikowych – w zależności od miejsca i rodzaju występujących komórek lub ilości barwnika skóry (melaniny). Ze względu na różnorodność zmian, poniżej zostaną omówione tylko te najczęściej występujące.

Plamy barwnikowe

Są to zmiany, w obrębie których komórki barwnikowe (melanocyty) zawierają więcej barwnika (melaniny) niż zazwyczaj. Klinicznie plamy barwnikowe są zawsze płaskie, w poziomie skóry, słabiej wybarwione niż klasyczne znamiona barwinkowe i bez tak wyraźnego odgraniczenia od skóry niezmienionej.
Najlepszym przykładem plam barwnikowych są tzw. piegi. Najczęściej pojawiają się w dzieciństwie, zmieniają odcień na intensywniejszy pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Z wiekiem mogą ulegać zanikowi. Osoby z piegami są bardziej wrażliwe na poparzenia słoneczne, przez co wszelkie objawy fotostarzenia mogą pojawić się u nich wcześniej. Piegi najczęściej występują u osób o jasnej karnacji. Są zmianami łagodnymi, nie ulegają przemianom nowotworowym. Nie wymagają leczenia, ważna jest jednak prawidłowa ich pielęgnacja, czyli stosowanie właściwej profilaktyki przeciwsłonecznej.
Plamy typu „kawy z mlekiem” – są to najczęściej duże (>2cm średnicy) owalne plamy o podobnym jak nazwa, jednolitym wybarwieniu. Są obecne u noworodków lub pojawiają się w okresie wczesnego dzieciństwa. Nigdy nie ulegają transformacji nowotworowej. Mogą być jednak powiązane, szczególnie gdy są mnogie, z różnymi zespołami chorobowymi, w tym neurologicznymi.

Znamiona barwnikowe

Znamiona barwnikowe to łagodny rozrost komórek barwinkowych skóry. Znamiona mogą być wrodzone lub pojawiać się z wiekiem – nawet do trzeciej dekady życia. W ciągu życia człowieka mogą ulegać przeobrażeniom pod wpływem różnych czynników, np. hormonalnych (ciąża), środowiskowych (promieniowanie ultrafioletowe) i przypuszczalnie innych, nie do końca poznanych.
Wyróżnia się następujące rodzaje znamion barwnikowych:
– znamię płaskie,
– znamię komórkowe,
– znamię barwnikowe brodawkujące,
– znamię barwnikowe owłosione,
– znamię barwnikowe wrodzone,
– znamię barwnikowe atypowe.
Znamiona barwnikowe płaskie najczęściej mają postać okrągłej lub owalnej plamy o zabarwieniu od jasno- do czarno-brązowej. Są wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Na skórze każdego człowieka występuje średnio około 20 takich znamion. W rzadkich przypadkach mogą być punktem wyjścia czerniaka złośliwego.
Znamię komórkowe przybiera postać guzka, najczęściej barwy cielistej lub jasno-brązowej. Lokalizuje się na twarzy, szyi i karku, rzadziej na tułowiu. Może być usuwane chirurgicznie ze względów kosmetycznych.
Znamię barwnikowe brodawkujące cechuje się obecnością drobnych guzków w obrębie plamy barwnikowej. Może przybierać większe rozmiary (kilka centymetrów średnicy). Lokalizuje się najczęściej na tułowiu.
Znamię barwnikowe owłosione jest częstą postacią znamienia wrodzonego, ale włosy (często liczne i sztywne) mogą pojawiać się również w obrębie innych rodzajów znamion.
Znamię barwnikowe wrodzone (jak sama nazwa wskazuje) obecne jest już przy urodzeniu. Zmiany mogą być bardzo małe (kilka milimetrów) do olbrzymich, zajmujących prawie całą skórę noworodka.
Cechami charakterystycznymi znamienia barwnikowego atypowego są: wielkość (ponad 1 centymetr), nierównomierne rozmieszczenie barwnika oraz nieregularny kształt i brzeg. Znamiona te pojawiają się głównie w okresie dojrzewania i później. Są większe, mają różnorodny kształt i wygląd. Mogą być pojedyncze lub bardzo liczne. Tworzą wtedy tzw. zespół znamion dysplastycznych. Osoby z tym zespołem powinny być objęte stałą opieką dermatologiczną, chronić skórę przed promieniowaniem ultrafioletowym i drażnieniem. Pojedyncze, większe zmiany powinny być usuwane chirurgicznie z marginesem skóry zdrowej i zbadane histopatologicznie.
W celu łatwiejszego określenia cech atypowych znamienia stosuje się tzw. klasyfikację A-B-C-D-E. Znamię posiada cechy atypowe, gdy jest:
A (ang. asymmetry) – niesymetryczne,
B (ang. border) – nierównomiernie odgraniczone od otoczenia,
C (ang. color) – nierównomierne wybarwione (2 lub więcej odcienie, kolory),
D (ang. diameter) – ma średnicę większą niż 6 milimetrów
E (ang. elevation) – nastąpiła zmiana w jego grubości (wysokości).
Spośród opisanych powyżej znamion, ryzyko przekształcenia w czerniaka złośliwego (najgroźniejszy nowotwór skóry) wykazano niezbicie tylko w przypadku znamion wrodzonych i atypowych. Nie dysponujemy dokładnymi informacjami o częstości występowania znamion wrodzonych – nie są one jednak na szczęście częste. Przyjmuje się, że w zależności od ich wielkości, ryzyko zezłośliwieniu znamion wrodzonych wynosi od 2% do 30%. Dlatego też w każdym przypadku znamienia wrodzonego należy profilaktycznie usuwać je chirurgicznie. W niektórych przypadkach można wstrzymać się z zabiegiem przez pewien czas, ale wtedy dziecko musi znaleźć się pod opieką lekarza specjalisty, a zmianę trzeba całkowicie chronić przed promieniowaniem ultrafioletowym.
Postępowanie lekarskie w powyższych przypadkach powinno polegać na:
– zebraniu dokładnego wywiadu na temat występowania czerniaka złośliwego w rodzinie,
– wykonaniu dokumentacji fotograficznej lub przynajmniej dokładnego opisu znamion,
– poinformowaniu pacjenta o konieczności samokontroli i regularnych wizyt u specjalisty (najczęściej co 4-6 miesięcy),
– poinformowaniu pacjenta o konieczności stosowania odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej, zakazie korzystania z solarium lub innych źródeł promieniowania ultrafioletowego.
W każdym przypadku zmiany w wyglądzie jakiegokolwiek znamienia lub plamy barwnikowej należy skonsultować się z lekarzem specjalistą. W ostatnich latach pojawiła się możliwość mikroskopowego badania powierzchni skóry – dermatoskopii. Rozwój dermatoskopii uwarunkowany jest koniecznością szybkiego i dokładnego diagnozowania czerniaka oraz innych nowotworów skóry. W wielu przypadkach dermatoskopia – badanie nieinwazyjne i niebolesne – pozwala odróżnić zmiany typowe od atypowych. Pomimo stosowania tej metody, nadal pozostaje jednak grupa zmian barwnikowych, w przypadku których nie da się jednoznacznie określić ich łagodnego bądź złośliwego charakteru.
Na koniec należy podkreślić, że profilaktyczne usuwanie znamion nie niesie ze sobą żadnego ryzyka transformacji nowotworowej.

dr n. med. Anna Luty-Frąckiewicz, specjalista dermatolog; Międzywojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska we Wrocławiu (2007-10-03)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować