Nowotwory złośliwe skóry

Do najczęstszych nowotworów złośliwych skóry zaliczamy raki skóry i czerniaka złośliwego. Szacuje się, że co piąta osoba może zachorować na raka skóry w ciągu swojego życia.
Ponad jedna trzecia wszystkich raków u człowieka to raki skóry. Ponad 90% wszystkich raków skóry stanowią: rak podstawnokomórkowy i rak kolczystokomórkowy, w zależności z jakich komórek naskórka się wywodzą.

Rak podstawnokomórkowy

Jest to najczęstszy rak skóry. Ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem. Częściej chorują mężczyźni. W Polsce co roku zapada na ten nowotwór około 5000 osób, podobnie jak w innych krajach europejskich. W Australii zapadalność jest największa na świecie.

Przyczyny

Promieniowanie słoneczne jest najlepiej udowodnionym czynnikiem prowokującym rozwój zmian typu raka podstawnokomórkowego. Badania nad innymi czynnikami ryzyka są w trakcie, ale nie udało się dotychczas jednoznacznie określić ich roli.

Objawy

W większości przypadków raki podstawnokomórkowe powstają w górnej części twarzy, powyżej linii łączącej kąciki ust z małżowiną uszną. Klinicznie, najczęściej przybiera formę perłowego guzka lub owrzodzenia z wałowatym brzegiem. Jest niebolesny. Może rozwijać się zarówno w skórze niezmienionej, jak i na podłożu stanów przedrakowych (rogowacenie słoneczne, róg skórny i inne). Rogowacenie słoneczne ma postać żółtobrunatnych nawarstwień rogowych o suchej, nierównej powierzchni. Powstają one u osób starszych w skórze uszkodzonej promieniowaniem ultrafioletowym. Róg skórny natomiast jest to twór rogowy (rozmiary rzadko przekraczają 1 cm), pojawiający się często na podłożu rogowacenia słonecznego.
Rak podstawnokomórkowy pojawia się najczęściej u osób w wieku starszym, cechuje się powolnym wzrostem i nieznaczną skłonnością do przerzutów (jeżeli w ogóle, to do okolicznych węzłów chłonnych i po wieloletnim przebiegu). Nie znaczy to jednak, że można te zmiany pozostawić bez leczenia, lub, że „same się wygoją”. W każdym przypadku długotrwających owrzodzeń, nawet drobnych, należy skonsultować się z lekarzem specjalistą.

Leczenie

Wybór metody leczenia raka podstawnokomórkowego zależy od wielu czynników. Najczęściej stosuje się usunięcie chirurgiczne zmiany z badaniem histo-patologicznyym (badanie wyciętej tkanki pod mikroskopem), ewentualnie kriochirurgię (zamrażanie ciekłym azotem lub podtlenkiem azotu). Na drobne i powierzchowne ogniska ostrożnie, pod częstą kontrolą lekarską, stosować można maść z 5-fluorouracylem (lekiem stosowanym dożylnie w terapii wielu innych nowotworów). W przypadkach, gdy nie pobrano wycinka do badania histopatologicznego, najlepszą metodą leczenia jest całkowite ( najczęściej z marginesem zdrowej tkanki) wycięcie chirurgiczne w znieczuleniu miejscowym. Najczęściej jest to zabieg wykonywany w warunkach ambulatoryjnych, jeżeli rozmiary nowotworu są małe. Przy wycinaniu większych zmian może być konieczne położenie przeszczepu skórnego.

Rak kolczystokomórkowy

Zapadalność na ten nowotwór wynosi, w zależności od kraju, od 6 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców w Niemczech do około 60 zachorowań na 100 tysięcy w Stanach Zjednoczonych i Australii. Te duże różnice w zapadalności spowodowane są nie tylko innym ryzykiem narażenia, lecz także różnicami w gromadzeniu danych i sprawozdawczości. Szacuje się, że na ten nowotwór co roku w Polsce zapada około 1500 osób.

Przyczyny

Wśród najczęstszych przyczyn powstawania raka kolczystokomórkowego wymienia się drażnienie mechaniczne, czynniki chemiczne i promieniowanie ultrafioletowe. Promieniowanie słoneczne jest ważnym, choć nie najważniejszym, czynnikiem sprawczym. Istotną rolę w powstawaniu raka kolczystokomórkowego odgrywa natomiast długotrwałe narażenie na węglowodory aromatyczne, zarówno zawodowe (praca przy przetwarzaniu ropy naftowej) jak i związane z paleniem tytoniu. Z innych czynników chemicznych mających znaczenie w powstawaniu tego nowotworu wymienia się arsen. Osoby szczególnie narażone na ten pierwiastek to miedzy innymi: pracownicy zatrudnieni przy produkcji insektycydów i hutnictwie metali nieżelaznych. Pozostałe czynniki to: różne rodzaje blizn (szczególnie pooparzeniowe, po radioterapii i przetoki) oraz wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV).

Objawy

Rak kolczystokomórkowy powstaje najczęściej w miejscu tzw. stanu przednowotworowego. W praktyce oznacza to, że nowotwór ten powstaje w skórze już zmienionej, na podłożu np. starej blizny, rogowacenia słonecznego lub długotrwającego (najczęściej kilka lat) stanu zapalnego.
Najczęściej rak ten przybiera formę twardego, zaczerwienionego, bezbolesnego guzka. Ryzyko powstawania przerzutów jest o wiele większe niż w przypadku raka podstawnokomórkowego, ale nieporównanie mniejsze niż w czerniaku złośliwym i zależy od wielu czynników (lokalizacja, wiek pacjenta). Najczęściej, im pacjent jest młodszy tym ryzyko przerzutów i szybszego przebiegu (tzw. miejscowa złośliwość) jest większa. W każdym przypadku wymagana jest konsultacja lekarska, najlepiej specjalisty dermatologa.

Leczenie

Leczenie raka kolczystokomórkowego uzależnione jest od wielu czynników, pośród których najważniejszy to wielkość zmiany. Najlepszą metodą jest chirurgiczne usunięcie raka z badaniem histopatologicznym, w którym możemy ocenić czy wszystkie komórki nowotworowe zostały usunięte. W przypadku małych rozmiarów dopuszczalne jest stosowanie kriochirurgii, elektrokoagulacji (wycięcia tkanek przy użyciu prądu elektrycznego o wysokiej częstotliwości) lub laserowego usunięcia zmiany.

Czerniak złośliwy

Jest to najbardziej złośliwy spośród nowotworów skóry. Daje bardzo wcześnie przerzuty. W ostatnich 35 latach notuje się dramatyczny wręcz wzrost zapadalności. W chwili obecnej zapadalność waha się również w zależności od rejonu świata i wynosi od około 12 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców w Europie do 40 na 100 tysięcy w Australii.
Najczęściej chorują osoby w wieku średnim. Kobiety chorują nieznacznie częściej, ale w ich przypadku wyleczalność jest lepsza niż u mężczyzn. W Polsce co roku na czerniaka złośliwego zapada około 2000 osób.

Przyczyny

Punktem wyjścia czerniaka złośliwego są komórki barwnikowe skóry (melanocyty). Melanocyty są komórkami produkującymi melaninę, barwnik odpowiedzialny za zabarwienie skóry i włosów. Czerniak złośliwy powstaje najczęściej w obrębie znamion barwnikowych (częściej atypowych i wrodzonych), ale może również powstać w skórze niezmienionej. Praca na powietrzu jest czynnikiem ryzyka, nieporównanie większym jednak, są poparzenia słoneczne skóry, szczególnie w okresie dzieciństwa. Notuje się również rodzinne występowanie tego nowotworu. Osoby, u których w rodzinie wystąpił czerniak są bardziej narażone na zachorowanie.

Objawy

Najczęstszą lokalizacją czerniaka u kobiet jest twarz i kończyny dolne, u mężczyzn natomiast tułów. Im jaśniejszą karnację posiada dana osoba, tym ryzyko zachorowania jest większe.
Wyróżnia się wiele rodzajów czerniaka złośliwego. Najczęściej występujące opisano poniżej.
1. Czerniaki wychodzące z plam barwnikowych typu lentigo maligna. Cechują się wieloletnim przebiegiem, plamy barwnikowe są płaskie o nieregularnych zarysach, występują najczęściej na twarzy. Pierwszym objawem świadczącym o zezłośliwieniu może być powstanie guzków w obrębie znamienia, zaczerwienienie, świąd.
2. Czerniak szerzący się powierzchownie. Występuje w postaci nierównomiernie wybarwionej plamy, z guzkami, o nierównych zarysach. Zajmuje kończyny dolne (częściej u kobiet) i tułów (częściej u mężczyzn).
3. Czerniak guzkowy. Występuje częściej u mężczyzn w postaci szybko powiększającego się guzka, ulegając owrzodzeniu. Najczęściej zlokalizowany na plecach, głowie lub karku.
4. Czerniak bezbarwnikowy. Zaliczany jest do najcięższych postaci. Brak barwnika w komórkach świadczy o ich mniejszym zróżnicowaniu i co za tym idzie – o większej złośliwości. Jest to jednak dosyć rzadka postać. Najczęściej przybiera formę bezbarwnego guzka.
Czerniak złośliwy dość szybko daje przerzuty do otaczającej skóry, węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych. Przyjmuje się, że najgorzej rokują zmiany umiejscowione na tułowiu.

Leczenie

Czerniaka należy jak najwcześniej usunąć chirurgicznie z dość dużym marginesem zdrowej tkanki. Większość chirurgów zaleca również wycięcie okolicznych węzłów chłonnych, nawet wtedy, gdy nie ma klinicznych cech ich zajęcia. Do nowszych metod leczenia należą również: immunoterapia (stosowanie przeciwciał przeciw komórkom nowotworowym) i terapia genowa (uszkodzone geny próbuje się zastąpić prawidłowo działającymi genami wprowadzonymi do komórek pacjenta). W zmianach już zaawansowanych stosuje się skojarzone leczenie immunosupresyjne.
W każdym przypadku jakichkolwiek zmian w wyglądzie znamion należy zasięgnąć porady lekarza specjalisty. Za pomocą badania dermatoskopowego (oglądania powierzchni skóry przy pomocy aparatu powiększającego obraz dziesięciokrotnie) można określić rodzaj zmiany, co pomoże w podjęciu decyzji o dalszym postępowaniu (leczenie lub tylko obserwacja znamienia).

dr n. med. Anna Luty-Frąckiewicz, specjalista dermatolog; Międzywojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska we Wrocławiu (2007-09-03)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować