Dieta w okresie niemowlęcym i u dzieci z alergią

W pierwszym roku życia dziecka zalecane jest karmienie piersią co najmniej do 6 miesiąca życia, a wprowadzanie nowych pokarmów powinno odbywać się wg określonych schematów. Dlaczego jest to takie istotne? Co to znaczy utrzymać prawidłową dietę niemowlęcia lub dziecka z alergią i po co to robić?
W momencie porodu każdy noworodek posiada odporność nabytą od matki w czasie ciąży. Oznacza to, że zanim dziecko wytworzy własną odporność, jest chronione przez przeciwciała matki (Ryc. 1).
Układ pokarmowy noworodka jest niedojrzały, a błona śluzowa pozostaje „nieszczelna” dla obcych białek, toksyn, bakterii i wirusów – między innymi przez niski poziom immunoglobulin klasy A (IgA – patrz wykres). Karmienie piersią w tym i następnym okresie dostarcza dziecku koniecznych do ochrony przeciwciał, reguluje jakość i ilość bakterii jelitowych, zmniejsza działanie szkodliwych bakterii i toksyn oraz pozwala na spokojne, prawidłowe dojrzewanie układu odpornościowego.
W przypadku gdy podanie pokarmu naturalnego nawet w niewielkich ilościach jest niemożliwe, wskazane jest przestrzeganie karmienia dziecka odpowiednią mieszanką mlekozastępczą. Mieszanki takie są dostosowane do wieku niemowlęcia oraz jego predyspozycji do alergii.
Zmiany poziomu przeciwciał dziecka w okresie okołoporodowym
Podanie pokarmu, na który przewód pokarmowy nie jest przygotowany, może doprowadzić do „załamania się” delikatnej bariery między światem zewnętrznym a organizmem. W konsekwencji dochodzi do rozwoju alergii pokarmowej bądź nadwrażliwości na dany składnik diety. Mechanizm ten tłumaczy konieczność zachowania kolejności wprowadzania nowych potraw oraz przestrzegania zasady włączania jednego pokarmu raz na parę dni. Wyjaśnia on również, dlaczego nie należy wprowadzać nowych potrwa do diety dziecka przed ukończeniem przez nie 3 lub 4 miesiąca życia (odpowiednio dla karmienia naturalnego czy sztucznego).
Jeżeli u dziecka we wczesnym dzieciństwie wystąpi uczulenie na jakiś składnik pokarmu, to w późniejszym okresie życia wzrasta u niego ryzyko rozwoju alergii wziewnej. Alergia pokarmowa jest zatem pierwszym sygnałem rozwijającej się stopniowo choroby, która w przyszłości może doprowadzić nawet do rozwoju astmy oskrzelowej. Proces przechodzenia jednej alergii w drugą nazywany jest „marszem alergicznym” (Tabela 1).
Zatem występująca w okresie niemowlęcym alergia pokarmowa, której nie leczy się dietą, procentuje w przyszłości chorobami wymagającymi kosztownej i trwającej nawet do końca życia terapii.
Układ pokarmowy dziecka może prawidłowo dojrzewać jedynie pod warunkiem utrzymania diety pozbawionej składnika uczulającego. W tych warunkach może również kształtować się prawidłowa odporność organizmu. W większości przypadków wraz z wiekiem dziecka rozwija się tolerancja jego organizmu na dany alergen. Z badań wynika, że do 4 roku życia tolerancję na białka mleka krowiego nabywa 60%-78% wcześniej uczulonych na nie dzieci. Podobnie dzieje się w przypadku soi (tolerancja u 64% dotychczas uczulonych dzieci), jaja kurzego (52%) i mąki pszennej (52%).
Ścisłe przestrzeganie diety dziecka alergicznego w okresie zaleconym przez lekarza jest zatem warunkiem jego wyzdrowienia lub przynajmniej braku powikłań. Nawet w przypadku, gdy alergia na dany pokarm nie mija z czasem, lecz przechodzi w kolejną, konsekwentna i odpowiednia dieta ochrania dziecko przed wystąpieniem „marszu alergicznego”.
Najczęstszą przyczyną alergii u niemowląt i małych dzieci są białka mleka krowiego. Nie zaleca się zatem podawania słodkiego mleka krowiego dzieciom do ukończenia 1 roku życia. Gdy u noworodka karmionego pokarmem naturalnym (matki) wystąpią objawy uczulenia, należy w pierwszym rzędzie podejrzewać alergię spowodowaną przez białka mleka krowiego. Matka powinna wówczas przejść pod kontrolą lekarza na dietę bezmleczną (bez słodkiego mleka, serów, jogurtów, wołowiny i cielęciny). W późniejszym okresie konieczne staje się podawanie dziecku specjalnych mieszanek mlekozastępczych, tzw. hydrolizatów. Mleka krowiego nie podaje się dziecku pod żadną postacią co najmniej do ukończenia przez nie 1 roku życia lub dłużej. Podobne postępowanie dotyczy innych pokarmów alergizujących.
Dopiero około pierwszych urodzin dziecko jest przygotowane do spożywania większości „dorosłych” posiłków. Należy jednak pamiętać, że nadal pozostaje ono bardzo wrażliwe na zmiany poziomu jonów w organizmie. W związku z tym ilość soli, przypraw i produktów wysokozjonizowanych w diecie dziecka powinna być ograniczona. Ponadto do 3 roku życia nie powinno podawać się dzieciom ciężkostrawnych orzechów, grzybów. Unikać należy również ryb morskich (zawierają duże stężenia jonów, w tym tych szkodliwych) i miodu (duża aktywność biologiczna produktu).
Tak więc, utrzymanie odpowiedniej diety od samego początku życia jest podstawą należytego kształtowania odporności dziecka, a co z tego wynika – jego prawidłowego rozwoju ogólnego. Warto pamiętać również, że prawidłowa dieta w okresie niemowlęcym zapobiega w przyszłości wystąpieniu wielu chorób.
Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Joanna Kowol Katedra i Klinika Pediatrii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, SP Szpital Kliniczny nr 6 Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka i Matki

Ilustracje

Zmiany poziomu przeciwciał dziecka w okresie okołoporodowym
Zmiany poziomu przeciwciał dziecka w okresie okołoporodowym
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować