Zmiany barwnikowe skóry – cz. II

Zaburzenia barwnikowe skóry obejmują dużą grupę schorzeń polegających na zmianie jej koloru. Kolor skóry jest uwarunkowany genetycznie i zależy od wielu czynników. Wśród najważniejszych wymienia się zawartość melaniny, hemoglobiny (barwnika krwi) i karotenoidów oraz działanie czynników środowiskowych (ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe).
Karotenoidy to związki o żółto-pomarańczowej barwie występujące w wielu roślinach. Są prekursorami witaminy A. W przypadku spożywania dużych ilości substancji zawierających karotenoidy, związki te odkładają się w naskórku, powodując zmianę zabarwienia skóry na żółte.
Melanina jest barwnikiem syntezowanym w melanocytach – komórkach znajdujących się w warstwie podstawnej naskórka. Melanocyty aktywnie reagują na wiele czynników, takich jak: hormony, cytokiny i czynniki wzrostu. Komórki te produkują dwa rodzaje melaniny: eumelaninę (koloru brunatnego) i feomelaninę (koloru czerwono-żółtego). Proporcje tych barwników w skórze determinują kolor karnacji i włosów. Rasa czarna i biała nie różnią się ilością komórek barwnikowych w skórze, lecz ich aktywnością. W porównaniu do rasy białej, melanocyty osób rasy czarnej produkują więcej melaniny (głównie eumelaniny). Liczba melanocytów jest różna w zależności od ich lokalizacji w skórze. Najwięcej tych komórek znajduje się w obrębie twarzy i okolicach genitalnych.
Przebarwienia powstające na skutek zwiększonej ilości melaniny w naskórku
Ostuda (łac. chloasma). Są to nabyte zmiany o charakterze przebarwień, najczęściej zlokalizowane na twarzy. W ponad 90% przypadków zmiany dotyczą kobiet, co spowodowane jest udziałem czynników hormonalnych w etiologii tego schorzenia. Pierwsze zmiany pojawiają się najczęściej w ciąży lub podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Jednak najważniejszym czynnikiem wywołującym ostudę jest promieniowanie ultrafioletowe. Zmiany mają postać plamistych przebarwień koloru od jasno do ciemno-brunatnego, niezbyt dobrze odgraniczonych od otoczenia. Mogą lokalizować się na całej twarzy, niejednokrotnie są symetryczne. Często pojawiają się w ciąży i nasilają w okresie wzmożonej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe.
Podstawą leczenia i zapobiegania ostudzie jest skuteczna ochrona przed promieniowaniem: unikanie nasłonecznienia (zarówno naturalnego jak i np. z solarium) oraz/lub stosowanie preparatów z silnymi filtrami przeciwsłonecznymi (SPF>50). Rodzaj leczenia jest uzależniony od głębokości, na jakiej umiejscowione są przebarwienia. W zmianach bardziej powierzchownych zwykle dosyć skuteczne jest regularne stosowanie preparatów o działaniu złuszczającym i/lub hamującym powstawanie melaniny (np. kwas azelainowy). W przypadku głębiej umiejscowionych zmian konieczne są bardziej inwazyjne metody leczenia, np. peelingi chemiczne, kriochirurgia lub zabieg laserowy.
Przebarwienia polekowe. Najczęstszym mechanizmem powstawania przebarwień związanych z lekami jest działanie fotouczulające. Przy zażywaniu niektórych leków należy unikać ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (przebywanie na słońcu, korzystanie z jego sztucznych źródeł). Do leków takich zaliczamy: niektóre leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, przeciwnowotworowe, antybiotyki i inne. Do omawianej grupy zmian zalicza się też przebarwienia powstające na skutek kontaktu skóry z niektórymi roślinami zawierającymi związki fotouczulające. Przebarwieniom tym towarzyszy stan zapalny; na szczęście są dość rzadkie.
Przebarwienia pozapalne. Melanocyty reagują wzmożoną aktywnością na wszelkie zmiany zapalne, które toczą się w skórze. Dobrym przykładem jest ustępowanie zapalnych zmian trądzikowych. U większości osób goją się wraz z przejściowym przebarwieniem. W większości przypadków, po różnym okresie, zmiany barwnikowe ustępują. Leczenie polega na przyspieszeniu gojenia zmian, najczęściej poprzez stosowanie leków złuszczających i/lub hamujących melanogenezę (np. kwas azelainowy, hydrochinon).
Odbarwienia - zaburzenia barwnikowe przebiegające z niedoborem barwnika
Bielactwo wrodzone (łac. albinismus). Jest to schorzenie uwarunkowane genetycznie, polegające na niedoborze lub zupełnym braku melaniny w skórze, włosach i tęczówkach oczu. Cechą charakterystyczną, odróżniającą ten typ albinizmu od bielactwa nabytego, jest obecność odbarwień skóry już w momencie urodzenia. Pomimo, że schorzenie to jest bardzo rzadkie, wyróżnia się około dziesięciu jego odmian. Część z nich przebiega równocześnie z zaburzeniami hematologicznymi, neurologicznymi czy układu moczowego.
Bielactwo nabyte (łac. vitiligo). W większości przypadków pierwsze plamy odbarwieniowe pojawiają się na odsłoniętej skórze dłoni i twarzy. Mogą rozwijać się w różnym wieku, ale w około połowie przypadków pojawiają się przed 20. rokiem życia. Ogniska odbarwień mogą mieć różną wielkość: od paru milimetrów do obejmujących prawie całą skórę. Bielactwo jest chorobą częstą, występuje u około 1% populacji. Etiologia schorzenia nie jest znana. W niektórych przypadkach można doszukać się jego rodzinnego występowania. U części chorych z bielactwem  współwystępują takie choroby, jak nadczynność lub niedoczynność tarczycy, niewydolność innych gruczołów wydzielania wewnętrznego lub schorzenia o podłożu autoimmunologicznym. Dość często pierwsze zmiany skórne pojawiają się po silnym nasłonecznieniu lub w następstwie obciążenia stresem psychicznym.
Przebieg bielactwa bywa różny: od paru plamek, które pozostają niezmienione do końca życia, do dość dynamicznego procesu. W niektórych przypadkach następuje częściowa repigmentacja, plamy stają się mniej widoczne. Sądzi się jednak, że powrót skóry do normalnego wyglądu jest możliwy tylko w dzieciństwie.
Do tej pory nie ma w pełni skutecznych metod leczenia bielactwa. Zwykle terapię rozpoczyna się od stosowania maści sterydowych: przez okres około 1-2 miesięcy (dłużej nie można ze względu na objawy uboczne) lub cyklicznie, np. przez 10 dni w miesiącu. Kolejną metodą terapii są naświetlania: PUVA, czyli promieniowanie UVA skojarzone z podawanymi doustnie psoralenami, lub naświetlanie promieniowaniem UVB o długości fali 311 nm. U dzieci poniżej 10. roku życia na około godzinę przed zastosowaniem naświetlania UVA miejsca zmienione chorobowo smaruje się roztworem psoralenów. Najnowszą metodą leczenia bielactwa jest zewnętrzne stosowanie leków: takrolimusu lub pimekrolimusu. Skuteczność opisanych metod jest różna; niestety – nie zawsze zadowalająca. U niektórych pacjentów wykonuje się również przeszczepy skóry z miejsc o prawidłowym zabarwieniu (z odpowiednią ilością melanocytów). Rokowanie zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to: wiek, lokalizacja zmian, przebieg dotychczasowego leczenia i ewentualne współwystępowanie innych chorób o etiologii autoimmunologicznej. Najlepiej rokują zmiany, które wystąpiły w dzieciństwie.
dr n. med. Anna Luty-Frąckiewicz, specjalista dermatolog; Międzywojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska we Wrocławiu (2008-06-18)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować