Co pacjent powinien wiedzieć o układzie pokarmowym?

W jamie ustnej następuje rozdrobnienie pokarmu. Tu również zaczyna się proces trawienia węglowodanów, zapoczątkowany przez amylazę – enzym wydzielany przez ślinianki. Następnie, poprzez gardło i przełyk, pokarm dostaje się do żołądka – swego rodzaju rezerwuaru, w którym odbywa się wstępny proces trawienia białek. Głównym enzymem trawiennym żołądka jest pepsyna. W procesie trawienia bierze również udział kwas solny, który jest produkowany przez komórki okładzinowe żołądka. W żołądku powstaje też tzw. czynnik wewnętrzny, albo czynnik Castle’a, który umożliwia wchłanianie witaminy B12, niezbędnej min. w produkcji krwinek czerwonych.

Dalsze etapy trawienia, a także wchłaniania związków pokarmowych, zachodzą już w jelicie cienkim. Ma ono około 5 metrów długości i składa się z trzech odcinków: dwunastnicy, jelita czczego oraz jelita krętego. Rozkład pokarmów zachodzi tu przy udziale enzymów, wydzielanych przez jeden z najważniejszych gruczołów trawiennych – trzustkę oraz wytwarzanych w samej błonie śluzowej jelita cienkiego. W procesie trawienia tłuszczów niezbędne są również wytwarzane w wątrobie kwasy żółciowe, które umożliwiają enzymatyczny rozkład i wchłanianie lipidów.

Trzustka jest miejscem wytwarzania szeregu enzymów trawiennych, min. trypsyny, amylazy i lipazy, odpowiadających odpowiednio za rozkład białek, węglowodanów i tłuszczów. Omawiając enzymy wydzielane do światła jelita cienkiego, należy również wspomnieć o laktazie, produkowanej przez komórki jelitowe. Bierze ona udział w trawieniu laktozy – głównego węglowodanu zawartego w mleku. Niedobór laktazy jest bardzo często obserwowany w chorobach zapalnych jelit lub po infekcjach wirusowych przewodu pokarmowego. W jego następstwie może dochodzić do biegunek, związanych z nietolerancją mleka.

Większość substancji odżywczych wchłania się już w górnym odcinku jelita czczego. Jednak witamina B12, do której wchłaniania potrzebny jest wspomniany wcześniej czynnik wewnętrzny, oraz kwasy żółciowe wchłaniane są w końcowym odcinku jelita krętego. Z tego względu, schorzenia jelita krętego lub stany po jego resekcji prowadzą do niedoborów tych związków. W rezultacie może dochodzić min. do rozwoju niedokrwistości złośliwej oraz do niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, i K). Nadmiar niewchłoniętych w jelicie krętym kwasów żółciowych może również drażnić śluzówkę jelita grubego, powodując biegunki.

Jelito grube, którego długość wynosi około 1-1,2 m, składa się z okrężnicy i odbytnicy. Okrężnica dzieli się na następujące odcinki: kątnicę, wstępnicę (okrężnicę wstępującą), poprzecznicę (okrężnicę poprzeczną), zstępnicę (okrężnicę zstępującą) i esicę (okrężnicę esowatą). W okrężnicy wchłaniana jest woda i elektrolity oraz formowane są masy kałowe. Uformowany kał utrzymywany jest w esicy i odbytnicy, dopóki świadome rozluźnienie zwieraczy nie umożliwi jego wydalenia na zewnątrz.