Omdlenie – częsty objaw. Kiedy powinien niepokoić? Kiedy wymaga szczegółowych badań diagnostycznych?

Tak, gdyż w części przypadków omdlenie może być zwiastunem poważnej choroby, a gdy powtarza się, nie można wykluczyć niebezpieczeństwa doznania urazów przy upadku, które mogą być groźniejsze w skutkach niż samo omdlenie.

Omdlenia niepokoją też z powodu:

– częstego występowania,

– faktu, iż mogą być objawem poważnych, czasem zagrażających życiu, chorób, w części przypadków wymagających diagnozowania członków rodziny,

– dużego przeżycia, włącznie z „traumą” pacjenta i jego rodziców oraz niepokoju co do ich przyczyny,

– możliwości doznania urazu przy upadku.

Należy jednak pamiętać, że dobrze zdiagnozowana przyczyna omdlenia, choć czasem wymaga leczenia, może spowodować jego całkowite ustąpienie.

Przed omdleniem występują zwykle tzw. objawy przepowiadające, np. uczucie oszołomienia, osłabienie, zawroty głowy, bladość, nudności, „zimne poty”, zamglone widzenie, zaburzenia słuchu w postaci jego osłabienia lub nadmiernego odczuwania dźwięków. Objawy przepowiadające mogą jednak nie występować w przypadku omdleń mających przyczynę w układzie krążenia.

Przyczyny omdleń mogą być różnorodne. Najczęstsze z nich to:

– zaburzenia autoregulacji ustrojowej, najczęściej tzw. wazo-wagalne (odruchy z nerwu błędnego) – długo stojące dziecko mdleje, np. w kościele lub na apelu szkolnym (dotyczy to zwłaszcza młodzieży, która ostatnio „szybko urosła”), oraz omdlenia sytuacyjne – powysiłkowe, w czasie ataku kaszlu, po ostrym krwotoku, spożyciu obfitego posiłku;

– hipotonia ortostatyczna – obniżone ciśnienie krwi wskutek zwolnienia akcji serca, rozszerzenia naczyń obwodowych, stosowania leków moczopędnych i leków obniżających ciśnienie tętnicze, po wypiciu alkoholu, po zażyciu narkotyków (zwłaszcza kokainy), w następstwie przyjmowania sterydów anabolicznych oraz w przebiegu chorób (biegunka, krwotok);

– zaburzenia mózgowo-naczyniowe – przyczyną jest nieprawidłowość odejścia tętnic zaopatrujących w krew tylną część mózgu (wtedy omdlenie ma miejsce przy nagłym skręcie głowy – „oglądaniu się za siebie” lub przy przechyleniu głowy do tyłu przy spoglądaniu w górę);

– przyczyny sercowe i ze strony układu krążenia – wrodzone wady serca, tętniaki aorty, zapalenia wysiękowe osierdzia (worka otaczającego serce), zaburzenia rytmu serca bez towarzyszącej choroby serca, zapalenie mięśnia sercowego.

Szczególnie niebezpieczne są objawy przepowiadające omdlenia u młodzieży uprawiającej wyczynowo sport – zwłaszcza, jeśli występują podczas zawodów sportowych. Atmosfera rywalizacji sprawia, że wyraźne objawy zwiastujące omdlenie (uczucie ucisku w klatce piersiowej, lekkie oszołomienie, znużenie) są lekceważone i nie stają się powodem przerwania wysiłku, co w skrajnych wypadkach może doprowadzić do utraty przytomności, a nawet do zgonu. Dotyczy to głównie młodzieży, u której nie występowały objawy choroby serca, jaką jest kardiomiopatia przerostowa, a duży wysiłek ujawnił to schorzenie.

Należy podkreślić, że ze względu na przedstawione wyżej objawy, nawracające omdlenia nie powinny być uznawane za niegroźne i wymagają szczegółowego wyjaśnienia ich przyczyny – najlepiej w warunkach szpitalnych. Podobne postępowanie obowiązuje u dzieci i młodzieży, u których przyczyną omdleń są zaburzenia rytmu serca.

Pierwsza pomoc przy omdleniu to ułożenie omdlałego w cieniu, w tzw. pozycji bezpiecznej (na prawym boku), rozluźnienie ubrania, uniesienie kończyn dolnych do góry. Na policzki i czoło można położyć chusteczkę zwilżoną chłodną wodą. Nie należy natomiast wlewać do ust pacjenta żadnych płynów ani nim potrząsać!