Żywienie kobiet w ciąży – I trymestr

Prawidłowe żywienie kobiety w ciąży jest jednym z podstawowych czynników zapewniających zdrowie zarówno przyszłej mamy jak i prawidłowy rozwój jej dziecka.
Racjonalne żywienie ciężarnej musi być dostosowane do potrzeb płodu i zmian zachodzących w organizmie matki. Z tego względu dietę kobiety w I, II i III trymestrze ciąży należy dostosować do tempa i rodzaju zachodzących zmian.
W I trymestrze ciąży u zdrowej kobiety nie trzeba wprowadzać do diety żadnych zmian ilościowych, pod warunkiem, że dotychczasowa dieta była prawidłowa i spełniała ogólne zasady żywienia. Przeciętna kaloryczność diety w tym okresie powinna wynosić ok. 2300 kcal. Należy zwrócić jednak uwagę na pewne aspekty jakościowe.
Urozmaicona dieta powinna być podstawowym elementem racjonalnego żywienia kobiety w I trymestrze ciąży. Nie ma jednego produktu spożywczego, który zawierałby wszystkie potrzebne składniki odżywcze. Pożywienie mało urozmaicone może powodować niedobory niektórych składników pokarmowych. Jedyną metodą, aby do tego nie dopuścić, jest spożywanie różnorodnych produktów.
Uregulowane posiłki oraz ich proporcjonalny rozkład w ciągu doby stanowią element racjonalnej diety kobiety ciężarnej już od pierwszych tygodni ciąży. Liczbę posiłków należy zwiększyć do 5-6 w ciągu dnia, tak aby wyrównać dobowe stężenie glukozy we krwi. Niewskazane jest natomiast jedzenie 2 obfitych posiłków w ciągu dnia. Zasada ta obowiązuje przez cały czas trwania ciąży.
Białko jest niezbędnym elementem budulcowym zarówno płodu jak i łożyska. Dlatego już w pierwszych miesiącach ciąży należy zwrócić uwagę na ilość białka w diecie. Najbardziej wartościowe białko znajduje się w białku jaj, mleku i jego przetworach, chudym mięsie, rybach oraz nasionach roślin strączkowych. Mięso powinno być spożywane codziennie, ale z umiarem. Kobieta ciężarna powinna spożywać chude mięso – głównie drób i ryby. Dwa-trzy razy w tygodniu mięso powinno być zastępowane porcją tłustej ryby morskiej (makrela, łosoś, śledź, halibut, dorsz, tuńczyk), ze względu na zawartość kwasów tłuszczowych omega-3.
Wapń jest jednym z najważniejszych składników mineralnych podczas ciąży. Zapewnia prawidłowy rozwój szkieletu dziecka oraz zapobiega zmniejszeniu odwapnienia kości matki. Ponadto pozwala kobiecie uniknąć takich zagrożeń, jak nadciśnienie ciążowe czy przedwczesny poród. Zapotrzebowanie na wapń w okresie ciąży jest większe niż przed ciążą, dlatego już w I trymestrze ciężarna powinna wypijać 3-4 szklanki mleka lub produktów mlecznych (jogurty, kefiry, maślanki). Mleko można też częściowo zastąpić serem żółtym, ale należy pamiętać, że sery tego typu są dosyć tłuste i należy je spożywać w ograniczonej ilości.
Jod to kolejny składnik mineralny niezbędny w diecie ciężarnej. Bierze udział w produkcji hormonów tarczycy, od których zależy prawidłowy rozwój układu nerwowego i funkcjonowanie mózgu. Skutkami niedoboru jodu podczas ciąży mogą być między innymi: wady wrodzone dziecka, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego, poronienia. Zapotrzebowanie na jod zwiększa się w okresie ciąży. Wynika głównie z potrzeby zaopatrzenia w ten pierwiastek tarczycy rozwijającego się płodu. Głównym naturalnym źródłem jodu są ryby oraz owoce morza. Od ponad 10 lat jako element profilaktyki jodowej istnieje obowiązek jodowania soli spożywczej.
Kwas foliowy – jeden z najważniejszych czynników niezbędnych dla prawidłowego rozwoju płodu – bierze udział w wytwarzaniu kwasów nukleinowych, koniecznych do właściwych podziałów komórek rosnącego dziecka. Podczas ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy zwiększa się o połowę. Niedobór kwasu foliowego w okresie poprzedzającym ciąże i w pierwszych jej tygodniach sprzyja powstawaniu u płodu wrodzonych wad układu nerwowego. Najlepszym źródłem kwasu foliowego są ciemnozielone i pomarańczowe warzywa (np. fasolka, kapusta, brokuły, szparagi, sałata, brukselka, kalafior) oraz produkty zbożowe z pełnego przemiału. Zwiększenie spożycia folianów nie zawsze zapewnia pokrycie zapotrzebowania na ten związek, dlatego też już na co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą oraz w I jej trymestrze zaleca się wprowadzenie suplementacji (czyli spożycie preparatów zawierających ten związek).
Witaminy antyoksydacyjne – witamina C i beta-karoten (prowitamina A) – są kolejnym elementem zdrowej diety kobiety ciężarnej. Witaminy te tworzą istotny system ochrony przed działaniem wolnych rodników. Głównym źródłem witaminy C i beta-karotenu są warzywa i owoce. Spośród warzyw dla ciężarnych najbardziej polecane są: boćwina, brokuły, brukselka, kapusta, marchew, papryka, natka pietruszki, pomidory, sałata, szparagi, a z owoców – pomarańcze, grejpfruty, truskawki, maliny, porzeczki, poziomki, agrest, kiwi, morele, aronia, winogrona i jabłka.
W I trymestrze ciąży źródłem witaminy A powinny być: mleko i przetwory mleczne, jaja oraz ryby. Duże ilości witaminy A występują także w wątrobie, jednak wątróbka powinna być spożywana w ograniczonej ilości. Jest ona bowiem źródłem zbyt dużej ilości witaminy A, która w nadmiarze może być szkodliwa dla płodu. Z tego samego powodu ciężarna nie powinna zażywać preparatów witaminowych zawierających wysokie dawki witaminy A.
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone omega-3 należą do istotnych składników diety ciężarnej. Wchodzą one w skład błon komórkowych oraz biorą udział w sterowaniu ważnymi funkcjami tkanek i komórek. Źródłem kwasów omega-3 są tłuste ryby morskie – makrela, łosoś, śledź, halibut, dorsz i tuńczyk.
Cholesterol oraz tłuszcze zwierzęce powinny być ograniczane w diecie ciężarnej już od pierwszych miesięcy ciąży. Tłuszcze zwierzęce znajdują się w dużych ilościach w tłustym mięsie, tłustych wędlinach, podrobach, tłustych wyrobach garmażeryjnych, smalcu czy słoninie.
Suplementację diety, czyli podawanie preparatów zawierających dany składnik odżywczy, stosuje się wtedy, gdy dieta nie dostarcza go w odpowiedniej ilości. W ciąży suplementację stosuje się najczęściej w przypadku kwasu foliowego, żelaza oraz niektórych witamin. Należy jednak podkreślić, że zarówno niedobory, jak i nadmierne spożycie niektórych składników, może być niekorzystne. Dotyczy to zwłaszcza witaminy A, której nadmiar może powodować pojawienie się u dziecka wad rozwojowych. Dlatego też, przed rozpoczęciem stosowania preparatów witaminowych i mineralnych, zawsze należy skonsultować się z lekarzem.
Alkohol. Picie alkoholu w czasie ciąży – nawet w małych ilościach – może spowodować wady rozwojowe u płodu. Dlatego zasada bezwzględnego unikania alkoholu w jakiejkolwiek postaci obowiązuje przez cały okres ciąży.
Sól. Od pierwszych miesięcy ciąży należy ograniczać spożycie słonych potraw, a najlepiej zrezygnować z dosalania, ponieważ nadmiar soli może powodować nadciśnienie ciążowe.
Nudności i wymioty należą do częstych dolegliwości w I trymestrze ciąży. Aby uniknąć tych nieprzyjemnych dolegliwości, należy spożywać małe posiłki, ale często. Po obudzeniu się należy chwilę spokojnie poleżeć, a następnie – jeszcze przed wstaniem – zjeść suchą przekąskę, np. herbatnika czy sucharka. W zwalczaniu nudności pomocny może być też imbir w postaci herbatek lub napojów.
Jakość spożywanych produktów powinna być dla kobiety w ciąży jednym z podstawowych warunków zakupu żywności. Należy wybierać produkty świeże, z pewnych źródeł, o odpowiedniej dacie przydatności do spożycia. Nigdy nie należy spożywać pokarmów nieświeżych, surowych jaj (zagrożenie salmonellozą), surowego mięsa (np. tatara) czy surowych ryb. Należy też pamiętać o dokładnym myciu warzyw i owoców.
mgr inż. Joanna Jaczewska-Schuetz, dietetyk; Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie (2009-03-12)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować