Zapalenie i nowotwory spojówek

Przyczyną ostrego zapalenia są różnego rodzaju bakterie, najczęściej ropne (gronkowce, paciorkowce, gonokoki, pneumokoki). Niektóre z tych bakterii mogą znajdować się w worku spojówkowym i nie wywoływać stanu zapalnego aż do momentu, gdy dołączy się czynnik drażniący spojówki, np. kurz, chemikalia, drobny uraz.

Wymienione wyżej czynniki, a ponadto jeszcze dym papierosowy, promieniowanie podczerwone lub nadfioletowe, złe oświetlenie, nie wyrównane wady refrakcji mogą być przyczyną przewlekłych zapaleń spojówek o powolnym początku i długotrwałym przebiegu. Objawy zapalne są wtedy mniej zaznaczone, nasilają się rano i wieczorem.

Leczenie zapaleń spojówek, zwłaszcza form przewlekłych, nie jest łatwe i powinno być prowadzone przez specjalistę. Rzadko pomagają domowe środki, takie jak przemywanie oczu naparem rumianku, świetlika lub słabej herbaty. Przeważnie trzeba zastosować odpowiednie leki oczne w postaci kropli lub maści. Często konieczne jest przeprowadzenie bakteriologicznego badania wydzieliny z worka spojówkowego w celu stwierdzenia, jakie bakterie są przyczyną choroby i na jakie antybiotyki są one wrażliwe.

Stosowanie na własną rękę leków ocznych może przedłużyć chorobę, a nawet doprowadzić do skutków ubocznych. Zbyt długie miejscowe podawanie antybiotyków sprzyja rozwojowi w worku spojówkowym różnych form grzybów, powodujących trudne do leczenia i niebezpieczne dla oka zakażenia. Stan oka pogarsza się pod wpływem dalszego leczenia lekami zawierającymi antybiotyki lub kortykosteroidy. Dlatego w przypadkach nasilających się przewlekłych zapaleń spojówek i brzegów powiek należy zwrócić się do okulisty.

Uczuleniowe zapalenie spojówek

Ostatnio coraz częściej stykamy się z uczuleniowym zapaleniem spojówek. Czynniki uczulające mogą być różne: pyły roślinne, cząstki pochodzenia zwierzęcego, kurz, substancje chemiczne, bakterie, kosmetyki, lekarstwa. Zapalenia alergiczne występują zwykle w postaci ostrej, z silnym obrzękiem spojówek i powiek oraz obfitą wydzieliną. Towarzyszy im świąd, pieczenie, łzawienie, światłowstręt. Reakcja taka może wystąpić po zetknięciu się z czynnikiem uczulającym. Niekiedy choroba zaczyna się mniej ostro i ma przebieg przewlekły.

Leczenie. Polega na rozpoznaniu i usunięciu czynnika uczulającego, co często jest trudne, wymaga specjalnych badań i współpracy specjalisty alergologa. Miejscowo stosuje się leki przeciwuczuleniowe w postaci kropli i maści ocznych. Może je zlecić tylko okulista.

Inne zapalenia spojówek

Stan zapalny spojówek może być wywołany również przez wirusy. Do najczęstszych, występujących nagminnie (epidemicznie), należą zapalenia obejmujące także rogówkę.

Zapalenie spojówek może być też jednym z objawów choroby zakaźnej, np. odry, różyczki, nagminnego zapalenia przyusznic (świnki), grypy. Zwykle nie wymaga specjalnego leczenia. Natomiast w błonicy objawom miejscowym, w postaci trudnych do oddzielenia błon, powstających na spojówkach i skórze powiek, towarzyszą typowe dla choroby ciężkie objawy ogólne wymagające leczenia na oddziałach chorób zakaźnych.

Ostre zapalenie spojówek, często z ropotokiem, może rozwinąć się u noworodków, które uległy podczas porodu zakażeniu drobnoustrojami znajdującymi się w drogach rodnych matki. Dawniej drobnoustrojem tym była najczęściej dwoinka Neissera (gonokok). Obecnie często przyczyną zakażenia jest Chlamydia oculogenitalis. Drobnoustrój ten może wywołać również zapalenie spojówek u dorosłych, przypominające obrazem klinicznym jaglicę, ale bez jej następstw (patrz dalej). Mikroorganizm ten wywołuje też zapalenie narządów moczowo-płciowych u obu płci. Źródłem choroby może być zakażona woda basenów kąpielowych.

Ostatnio coraz częściej zapalenia spojówek powodują różnego rodzaju grzyby chorobotwórcze, a czynnikiem sprzyjającym rozwojowi grzybów jest przewlekłe, nie kontrolowane podawanie do worka spojówkowego antybiotyków i kortykosteroidów.

Leczenie. Jest trudne i musi być prowadzone na oddziale okulistycznym.

Jaglica

Osobom starszym, a także tym, które przebywały w krajach Afryki i Azji, znana jest choroba zakaźna oczu zwana jaglicą. Częsta w Polsce w okresie międzywojennym i po drugiej wojnie światowej, obecnie nie występuje. Wywołana jest przez drobnoustrój chorobotwórczy Chlamydia trachomatis, przenoszony za pośrednictwem owadów i przedmiotów ogólnego użytku. Charakteryzuje się rozwojem w spojówce żółtawych grudek, przypominających jagły, które stopniowo wzrastają, potem pękają, wydzielając treść silnie zakaźną. Choroba obejmuje powieki i rogówkę, doprowadzając stopniowo do rozległych zbliznowaceń i upośledzenia wzroku.

Leczenie. Musi być prowadzone w szpitalach i przychodniach okulistycznych.

Znamiona barwnikowe spojówek

U dzieci i młodzieży dość często występują w spojówce znamiona barwnikowe. Ujawniają się one czasem we wczesnym dzieciństwie i często rozpoznawane są mylnie jako stan zapalny. Przybierają postać płaskich, brunatnych guzków, umiejscowionych w kącie wewnętrznym powiek lub w pobliżu brzegu rogówki. Czasem są unaczynione. Guzki wzrastają zwykle wraz z rozwojem dziecka, co niepokoi otoczenie. Są to zmiany łagodne, należy jednak usunąć je operacyjnie przed okresem dojrzewania, gdyż czasem w wieku dojrzałym mogą stać się przyczyną złośliwego czerniaka spojówek.