Zakażenia układu pokarmowego

Biegunki

Biegunką nazywamy częste, płynne wypróżnienia wynikłe z zaburzenia równowagi między mechanizmami kontrolującymi wydzielanie w jelitach a mechanizmami wchłaniania, przy jednoczesnym przyspieszeniu pasażu jelitowego. Według sformułowania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) biegunką nazywamy stan, w którym dziecko oddaje 3 lub więcej wolnych stolców w ciągu 12 godzin lub też w tym samym czasie oddało 1 płynny stolec zawierający domieszkę krwi, śluzu lub ropy. Należy tutaj wspomnieć, iż definicja ta nie obejmuje noworodków i niemowląt karmionych piersią, gdyż u tych dzieci wydalanie w ciągu 12 godzin więcej wolnych stolców uważane jest za stan fizjologiczny.

Ostre biegunki

Jest to zwiększenie liczby wodnistych stolców utrzymujące się do 10 dni, po tym okresie biegunkę uznajemy za przewlekłą. Przy częstych i obfitych wypróżnieniach biegunka niejednokrotnie doprowadza do znacznej utraty wody i elektrolitów. Więcej informacji na temat patofizjologii ostrych biegunek dziecięcych znajdzie czytelnik w rozdziale poświęconym chorobom wieku rozwojowego. Poniżej zostaną omówione biegunki w zależności od wywołującego je drobnoustroju chorobotwórczego. Określenie czynnika wywołującego biegunkę wpływa na dobór odpowiedniej metody leczenia. Stwarza również możliwość właściwej oceny epidemiologicznej i konieczność zachowania odpowiednich warunków sanitarnych.
Rozpatrując przyczyny ostrych biegunek infekcyjnych, możemy podzielić je na:
●  biegunki pochodzenia bakteryjnego,
●  biegunki pochodzenia wirusowego,
●  biegunki pochodzenia pasożytniczego,
●  biegunki u dzieci podróżujących,
●  bakteryjne zatrucia pokarmowe.

Biegunki pochodzenia bakteryjnego

Ostre biegunki pochodzenia bakteryjnego są spowodowane przedostaniem się do przewodu pokarmowego:
●  samych drobnoustrojów przeniesionych bezpośrednio z cząsteczkami kału pochodzącymi od chorego lub nosiciela,
●  jadów wytwarzanych przez drobnoustroje,
●  pokarmów zakażonych drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Biegunki bakteryjne mogą być wywołane przez bakterie tlenowe i beztlenowe. Najczęściej występujące biegunki bakteryjne omówiono poniżej.
Biegunka wywołana bakteriami z grupy Salmonella. Wszystkie szczepy bakterii należące do grupy Salmonella są chorobotwórcze dla człowieka lub zwierząt. Uwzględniając objawy podzielono je na trzy grupy:
●  szczepy wywołujące biegunki u niemowląt,
●  szczepy chorobotwórcze dla człowieka dorosłego,
●  szczepy wywołujące tzw. zatrucia pokarmowe, głównie przez swoje toksyny.
Tu zostaną omówione jedynie biegunki wywoływane przez szczepy Salmonella z grupy pierwszej, pozostałe znajdzie czytelnik w części tego rozdziału poświęconej chorobom zakaźnym wieku dorosłego.
Szczepy Salmonella wywołujące ostre stany biegunkowe u niemowląt to: S. enteritidis, S. typhimurium, S. agona i in. Rezerwuarem tych bakterii są zwierzęta, w których przewodzie pokarmowym mogą się rozmnażać. Najczęściej jest to ptactwo (kaczki, kury, gołębie), bydło rogate, konie, szczury, myszy.
Przyczyną zakażenia jest nieprzestrzeganie zasad higieny (zwłaszcza przy rodzinnych zachorowaniach), a także spożycie zakażonego mleka, mięsa, jaj i ich przetworów. Także zanieczyszczone wydalinami gryzoni produkty zbożowe lub sproszkowane jajka mogą być przyczyną zachorowań.
Objawy: zachorowanie dotyczy głównie niemowląt i dzieci młodszych. Czasem przebieg jest bezobjawowy. Najczęściej jednak obserwujemy trzy odmienne postaci, takie jak:
●  Ostra biegunka – występuje wzrost gorączki i mniej lub bardziej nasilona biegunka (bez parcia na stolec), często z domieszką krwi, bóle brzucha, wymioty.
●  Postać septyczna – często proces chorobowy umiejscowiony jest również poza przewodem pokarmowym. Bakterie mają bowiem zdolność do przenikania poza barierę jelitową. Tak więc po okresie niezbyt nasilonych objawów biegunkowych może wystąpić zapalenie stawów, szpiku kostnego, ciężkie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy ostre objawy uogólnionego zakażenia.
●  Postać durowa – występuje bardzo rzadko; stwierdza się wysoką gorączkę, charakterystyczną wysypkę, objawy mózgowe, powiększenie śledziony.
Rozpoznanie: na podstawie charakterystycznych objawów oraz badania bakteriologicznego kału, które należy powtarzać ze względu na dużą trudność hodowli pałeczek Salmonella.
Leczenie: prowadzone przez lekarza – nierzadko szpitalne. Obejmuje: nawadnianie, antybiotyki lub inne chemioterapeutyki. Zalecane są preparaty przywracające kolonizację prawidłowej flory bakteryjnej jelit, a przez to ułatwiające eliminację pałeczek Salmonella, takie jak Lakcid, Trilac, Acidofil.
Badanie bakteriologiczne kału powinno być również wykonane u wszystkich osób z otoczenia chorego dziecka (nawet gdy nie występują u nich objawy chorobowe). W razie zakażenia powinni oni zastosować odpowiednie leki zalecone przez lekarza.
Biegunka wywołana bakteriami z grupy Shigella (czerwonka bakteryjna). Czynnikiem chorobotwórczym jest pałeczka czerwonki, bytująca wyłącznie u ludzi. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, najczęściej chorują małe dzieci we wczesnym okresie przedszkolnym. Bakteria jest bardzo zjadliwa, wytwarza toksyny, które powodują wiele objawów pozajelitowych (drgawki, majaczenia, silne bóle głowy i in.). Już niewielka ilość bakterii w przewodzie pokarmowym wywołuje groźne objawy jelitowe z towarzyszącą wysoką gorączką, utratą łaknienia i wymiotami.
Objawy. Początek choroby jest nagły. Jeśli doszło do masywnego zakażenia, objawy jelitowe poprzedzone są wystąpieniem dramatycznych objawów ogólnych, tj. wysoką gorączką, drgawkami, utratą przytomności, wymiotami. Początkowo wypróżnienia są obfite i wodniste (choroba jelita cienkiego), następnie skąpe, zawierające śluz i krew. Wypróżnieniom w tym okresie towarzyszą kurczowe bóle brzucha z bolesnym parciem na stolec (choroba jelita grubego) i nagłą potrzebą oddania stolca – wodnistego lub krwawego. Ten klasyczny przebieg choroby obserwuje się nie u wszystkich dzieci. Niekiedy krew w stolcu występuje już na początku choroby, u innych nie występuje wcale, a objawy ogólne mogą być bardzo słabo wyrażone.
Powikłania. W przebiegu choroby może dojść do groźnych powikłań, takich jak wystąpienie zespołu hemolityczno-mocznicowego (niewydolność nerek i hemoliza krwi), reaktywnego zapalenia stawów, rzadko – zespołu Reitera (zapalenie stawów, cewki moczowej, spojówek i tęczówek).
Rozpoznanie: ustala się na podstawie obrazu klinicznego, popartego badaniem bakteriologicznym stolca.
Leczenie: bardzo często szpitalne, obejmujące leki przeciwbakteryjne, dietę, odpowiednie nawadnianie.
Zapobieganie czerwonce polega głównie na utrzymaniu właściwej higieny, zarówno osobistej, jak i w mieszkaniu, na starannym myciu rąk, owoców, jarzyn, naczyń.

Zakażenia wywołane przez pałeczkę okrężnicy

Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) jest częstą przyczyną posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków. Jest ważnym czynnikiem zakażeń dróg moczowych, może wywoływać zakażenia oportunistyczne. Poza tym wchodzi ona w skład prawidłowej flory jelitowej. Niektóre szczepy mają szczególne znaczenie patologiczne, jeśli chodzi o przewód pokarmowy.
Wyróżniamy pięć klas pałeczek okrężnicy odpowiedzialnych za wystąpienie zapalenia jelit. Jest zatem oczywiste, że objawy chorobowe będą różniły się w zależności od wywołującego je szczepu.
Najczęstszą przyczyną biegunek są szczepy enterotoksyczne (wydzielające enterotoksynę i mające specjalne fimbrie umożliwiające przyleganie bakterii do nabłonka jelitowego). Typowymi objawami w tym typie zakażenia są bóle brzucha, nudności i wymioty, tryskające stolce, stany podgorączkowe. Są one częstą przyczyną występujących w strefie tropikalnej tzw. biegunek podróżnych.
Szczepy enteroinwazyjne wywołują objawy bardzo zbliżone do klasycznych objawów czerwonki bakteryjnej (mają zdolność do inwazji nabłonka jelitowego i jego uszkodzenia podobną do pałeczek czerwonki).
Szczepy enterokrwotoczne wywołują bóle brzucha z biegunką zawierającą domieszkę krwi. Nie występuje gorączka.
Pozostałe szczepy wywołują u dzieci biegunkę niecharakterystyczną, przewlekającą się.
Rozpoznanie jest trudne, gdyż rutynowe badanie kału wykazuje jedynie prawidłową florę bakteryjną (w warunkach zdrowia – jak wspomniano powyżej – pałeczka okrężnicy kolonizuje przewód pokarmowy), a objawy wywołane przez szczepy chorobotwórcze są niecharakterystyczne.
Leczenie: prowadzone przez lekarza. Bardzo ważne jest właściwe nawadnianie dziecka wraz z uzupełnianiem strat elektrolitowych. Jeżeli dziecko nie wymiotuje, można zastosować gotowe preparaty do nawadniania doustnego, takie jak Gastrolit, Saltoral.
Zakażenie wywołane przez Clostridium difficile. Clostridium difficile jest bakterią beztlenową wytwarzającą toksyny. Bakteria ta stanowi ok. 3% fizjologicznej flory jelitowej u człowieka dorosłego, ale aż 70% flory jelitowej noworodków nie mających żadnych objawów chorobowych. C. difficile nie jest więc bakterią inwazyjną, ale po długotrwałej antybiotykoterapii i zahamowaniu rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej może powodować tzw. rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego. Uważa się, iż antybiotyki mogą stymulować drobnoustrój do wytwarzania toksyny w świetle jelita oraz czynnika hamującego motorykę jelit, a ułatwiającego namnażanie się bakterii.
Objawy: ciężka biegunka pojawiająca się w trakcie lub po leczeniu antybiotykami, powodująca znaczne odwodnienie dziecka. Stolce są spienione, wodniste, zielonkawe o gnilnym zapachu. Zawierają ogromne ilości śluzu, krew oraz masy włóknika (przypominające odlewy błony śluzowej). Występuje bardzo wysoka gorączka, kurczowe bóle brzucha, toksyczne porażenie jelit. Może dojść do mnogich perforacji jelita, zapalenia otrzewnej z wtórną posocznicą i zgonem. Możliwy jest też znacznie łagodniejszy przebieg zachorowania, a występująca biegunka nie różni się od łagodnej biegunki poantybiotykowej.
Rozpoznanie rzekomobłoniastego zapalenia jelit wywołanego przez C. difficile wymaga wykrycia drobnoustroju i stwierdzenia obecności wytwarzanej toksyny.
Leczenie w postaci ciężkiej polega na odpowiednim nawodnieniu dziecka oraz leczeniu przyczynowym. W postaci łagodnej choroba ulega samowyleczeniu w ciągu 7-10 dni po przerwaniu antybiotykoterapii.

Biegunki pochodzenia wirusowego

Najczęstszą przyczyną ostrych biegunek, zwłaszcza w krajach o wysokim standardzie życia i dużej higienie, są zakażenia wirusowe, a wśród nich – rotawirusowe.
Największe nasilenie infekcji tymi wirusami chorobotwórczymi w klimacie umiarkowanym notuje się późną jesienią i zimą – ok. 80% zachorowań. Najczęściej chorują dzieci w wieku od 6 miesiąca do 2 roku życia. Po ukończeniu 3 roku życia u dzieci we wszystkich krajach świata obserwuje się gwałtowne pojawienie przeciwciał przeciw wirusowi niezależnie od warunków bytowych. U dorosłych zachorowania są mniej częste, zwykle mają przebieg łagodny, a nawet bezobjawowy.
Wirusy przenoszone są głównie drogą pokarmową. Do zakażenia dochodzić więc może za pośrednictwem brudnych rąk, wody, pokarmu. Możliwa jest również droga kropelkowa, co potwierdzają częste zakażenia dróg oddechowych, które towarzyszą biegunce lub częściej poprzedzają jej wystąpienie.
Rezerwuarem zarazka jest chore dziecko, które wydala z kałem duże ilości wirusa, najwięcej w pierwszym tygodniu zakażenia. Wydalanie wirusów może trwać do miesiąca i dłużej. Rotawirusy namnażają się i osiedlają w komórkach nabłonka jelita cienkiego, na szczytach kosmków, niszcząc je. W ciężkich przypadkach zmiany zanikowe przypominają uszkodzenia stwierdzane w celiakii. Odbudowa struktury nabłonka jelita następuje po ok. 10 dniach od momentu ustąpienia biegunki.
Okres wylęgania: trwa ok. 72 godzin.
Objawy. U części dzieci początkowo występują objawy nieżytu górnych dróg oddechowych, następnie pojawiają się intensywne wymioty i biegunka, która może się utrzymywać 8-10 dni. Stolce są liczne (do 10 na dobę), wodniste, żółtozielone, nie zawierają śluzu i krwi. Gorączka jest niecharakterystyczna. U ok. 1/3 niemowląt z zakażeniem rotawirusowym obserwuje się objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego w postaci rozdrażnienia lub apatii.
Rozpoznanie: na podstawie typowych objawów, potwierdzenia wydalania wirusa z kałem oraz na badaniach serologicznych.
Leczenie: odpowiednie nawodnienie dziecka w warunkach domowych, a jeśli to jest niemożliwe – szpitalnych.

Biegunki pochodzenia pasożytniczego

Wywoływane są głównie przez takie pasożyty, jak lamblia (Giardia lamblia), pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) oraz Cryptosporidium. Informacje na ten temat znajdzie czytelnik w rozdziale poświęconym pasożytom.

Biegunki u dzieci podróżujących

Biegunka jest najczęstszą chorobą podróżnych wyjeżdżających do krajów rozwijających się. U dzieci poniżej 3 roku życia może mieć bardzo ciężki przebieg. Poza skażoną wodą typowym źródłem zakażenia są niegotowane owoce i warzywa, skorupiaki oraz wszelkie pokarmy sprzedawane przez ulicznych handlarzy.
Drobnoustroje najczęściej wywołujące biegunkę w tych warunkach to Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter czy Yersinia. Również często biegunki u podróżujących dzieci wywołuje Giardia lamblia. Najlepszym sposobem zapobiegania biegunce jest przestrzeganie zasad higieny i niespożywanie surowych produktów (owoce!). Na obszarach, gdzie nie jest dostępna woda butelkowana, wodę do picia należy gotować przez co najmniej minutę. Wiele filtrów wodnych ogólnie dostępnych nie daje wystarczającego zabezpieczenia przed zakażeniem.

Bakteryjne zatrucia pokarmowe

Terminem zatrucie pokarmowe określamy zespół objawów występujących po spożyciu pokarmu zawierającego znaczną ilość toksyn bakteryjnych, pochodzących z drobnoustrojów żywych lub zabitych. Do drobnoustrojów rozmnażających się w nieświeżych produktach spożywczych należą głównie pałeczki Salmonella, gronkowce, niektóre beztlenowce i paciorkowce. Niezwykle groźne są zatrucia pałeczką jadu kiełbasianego (botulizm) i wąglika.
Zatrucia te prowadzą do ostrych objawów nieżytu żołądkowo-jelitowego. Wydzielane toksyny mogą wywoływać niezwykle nieraz groźne objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Szczegółowe informacje na ten temat znajdzie czytelnik w części niniejszego rozdziału poświęconej chorobom zakaźnym wieku dorosłego.

Przewlekłe biegunki

Biegunka przewlekła jest to stan chorobowy trwający powyżej 10 dni, charakteryzujący się oddawaniem przez dziecko zwiększonej liczby stolców lub nieprawidłową ich konsystencją, obecnością śluzu, krwi. Nieopanowanie u niemowlęcia (zwłaszcza w I kwartale życia) zakażenia jelitowego we wstępnej fazie choroby może prowadzić do wyniszczenia zagrażającego życiu dziecka. U niemowląt starszych przedłużanie się objawów biegunkowych po ostrych infekcjach nie stanowi już zazwyczaj tak znacznego zagrożenia, wpływa jednak znacznie na przedłużanie się okresu rekonwalescencji. Należy przede wszystkim jak najwcześniej opanować pierwotną przyczynę choroby. Przedłużający się proces chorobowy doprowadza do zaburzeń trawienia i wchłaniania, co w istotny sposób wtórnie przyczynia się do przedłużania występowania objawów biegunkowych.
Istotne może być także przetrwanie poza okres infekcji jelitowej ognisk zakażenia spoza przewodu pokarmowego. Najczęstszą tego typu przyczyną jest przetrwałe zapalenie ucha środkowego ze zniszczeniem tkanki kostnej, a także przewlekłe zmiany zapalne w układzie oddechowym czy drogach moczowych. Rozpatrując przyczyny nawracających, ciężkich, uporczywych infekcji jelitowych, należy również uwzględnić wrodzone, trwałe niedobory immunologiczne (zwłaszcza brak lub niedobór IgA).

Zakażenie Helicobacter pylori

Helicobacter pylori jest bakterią Gram-ujemną, o spiralnym kształcie, mającą wici umożliwiające jej poruszanie się w śluzie żołądkowym. Ponadto na swej powierzchni bakteria posiada adhezyny, które ułatwiają przyleganie do komórek śluzowych nabłonka żołądkowego. H. pylori charakteryzuje się tropizmem tkankowym, czyli zdolnością przylegania wyłącznie do komórek błony śluzowej żołądka, umożliwiającą utrzymanie się jej tam, mimo ciągłego procesu złuszczania nabłonka. Błonę śluzową dwunastnicy kolonizuje tylko wtedy, gdy pojawi się w niej nabłonek typu żołądkowego. Bakteria ta wytwarza wiele enzymów odgrywających istotną rolę w odpowiedzi nabłonka żołądkowego na zakażenie. Najważniejszy – ureaza powoduje alkalizację środowiska wokół bakterii. Stwarza to prawdopodobnie bardziej dogodne warunki do jej przetrwania, chroniąc bakterię przed destrukcyjnym działaniem kwasu solnego. Nie wszystkie szczepy H. pylori mają jednakową wirulencję. Tylko szczep mający specyficzne białka odpowiedzialny jest za rozwój choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zanikowego zapalenia błony śluzowej, metaplazji jelitowej i raka żołądka. Tłumaczy to fakt, iż nie u wszystkich chorych zakażonych H. pylori występują objawy chorobowe. Badania wykazują, że po eradykacji bakterii (czyli jej nieobecności miesiąc po zastosowaniu leków) u zakażonych pacjentów dochodzi do ustapienia objawów chorobowych, a tym samym do wyleczenia. Skojarzona terapia przeciwbakteryjna jest skuteczna nie tylko w leczeniu choroby, ale także znacznie obniża częstość jej nawrotów. Czasem jednak bakteria w niekorzystnych dla siebie warunkach może wytwarzać formy przetrwalnikowe.
W licznych badaniach analizowano epidemiologię choroby wrzodowej związanej z zakażeniem H. pylori. Okazało się, że zwiększona zachorowalność łączy się z takimi czynnikami, jak niski status społeczno-ekonomiczny i przeludnienie w miejscu zamieszkania. W krajach rozwiniętych odsetek zakażeń zmniejsza się wraz z poprawą warunków mieszkaniowych.
Do zakażenia H. pylori dochodzi zwykle w dzieciństwie, a częstość występowania zakażenia zwiększa się wraz z wiekiem. Najczęściej zakażamy się drogą pokarmową (np. przez zanieczyszczone pożywienie, zakażoną wodę, złe warunki sanitarne czy brudne ręce) albo od innego człowieka (bakterię można izolować ze śliny, kału, płytki nazębnej). Około 80% zakażeń przebiega bezobjawowo. Obecność różnych szczepów H. pylori, w połączeniu z indywidualną odpowiedzią systemu odpornościowego gospodarza na zakażenie, determinuje rozwój określonej jednostki chorobowej. U dzieci, w porównaniu z osobami dorosłymi, częściej obserwuje się prawidłową błonę śluzową, mimo toczącego się zakażenia, zmiany zapalne są zwykle mniej nasilone, rzadko obserwuje się owrzodzenie żołądka i dwunastnicy.
Objawy to głównie pobolewania lub bóle brzucha, nudności, zgaga, odbijanie, czasem utrata łaknienia, chudnięcie.
Rozpoznanie zakażenia opiera się na metodach inwazyjnych, wykorzystujących pobrany w czasie endoskopii wycinek (test ureazowy, hodowla tkankowa, badanie histopatologiczne), oraz nieinwazyjnych (badania serologiczne, mocznikowy test oddechowy).
Leczenie: prowadzone przez lekarza.

Wirusowe zapalenia wątroby

Zapalenia wątroby mogą być wywołane przez wirusy zapalenia wątroby (HAV, HBV, HCV, HDV, HEV) oraz przez inne wirusy, takie jak Epsteina-Barr (EBV), cytomegalii (CMV), żółtej gorączki i in.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus wzw. typu A (HAV) przenoszony za pośrednictwem brudnych rąk czy zakażonej żywności. Często występują zachorowania epidemiczne w szkołach, na obozach letnich, po podróżach. Większość przypadków przebiega łagodnie lub subklinicznie.
Okres wylęgania: 15-50 dni.
Objawy. Po tym okresie pojawiają się objawy dyspeptyczne – utrata łaknienia, nudności. Towarzyszą im uczucie ogólnego znużenia, bóle mięśniowo-stawowe i stany podgorączkowe. Po kolejnych 7 dniach występują objawy typowe dla zapalenia wątroby.
U wielu pacjentów występują nudności, wymioty, czasem – szczególnie u dzieci – pojawia się biegunka.
W miarę trwania choroby wskutek uszkodzenia czynności komórki wątrobowej ciemnieje mocz, aż do koloru ciemnego piwa, i jaśnieją stolce. Pojawia się żółtaczka, początkowo widoczna na twardówkach, następnie na skórze. Zażółcenie może być bardzo nieznaczne, ledwo widoczne aż do bardzo intensywnego. Wystąpieniu żółtaczki towarzyszy ustąpienie gorączki oraz poprawa samopoczucia. Po kilku dniach wraca apetyt, ustępuje zażółcenie. Zakaźność trwa ok. 2 tygodnie przed i 10 dni po wystąpieniu objawów. Gdy zakażenie dotyczy niemowląt i małych dzieci, wydalanie wirusa może trwać nawet do kilku miesięcy. Nie odnotowano dotychczas przypadków przewlekłego nosicielstwa. Jest to choroba o charakterze samoograniczającym się i nie prowadzącym do pojawienia się przewlekłej choroby wątroby.
Leczenie: nie jest wymagane specjalne leczenie farmakologiczne, zazwyczaj wystarczy oszczędzający tryb życia (leżenie) i dieta łatwo strawna. Dieta powinna zawierać zwiększoną ilość węglowodanów, normalną białka, zmniejszoną tłuszczów.
Należy wspomnieć, iż najlepszą profilaktyką tej choroby jest szczepienie.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Zakażenie wirusem wzw. typu B (HBV) jest przyczyną znacznej chorobowości i wysokiej śmiertelności na niektórych endemicznych obszarach kuli ziemskiej. Najczęstsza droga zakażenia to naruszenie ciągłości tkanek i wprowadzenie wirusa do krwi przez niesterylne igły (zainfekowanie wirusem pochodzącym z krwi innych osobników). Zakażenie jest możliwe także u fryzjera, kosmetyczki czy w wyniku kontaktów seksualnych z zakażoną osobą.
Choroba może prowadzić do stałego nosicielstwa i być przyczyną marskości wątroby i nowotworów złośliwych. Wysokie wskaźniki nosicielstwa wiążą się z częstszym występowaniem ostrego wzw. typu B u niemowląt i młodszych dzieci. Wówczas najważniejszą drogą zakażenia jest zakażenie wewnątrzmaciczne, około- lub poporodowe lub też zakażenie obejmujące domowników. Choroby skóry, a także niektóre stawonogi mogą sprzyjać szerzeniu się zakażenia wśród dzieci. Czynniki te umożliwiają bowiem przenoszenie zakażonych płynów tkankowych z osoby na osobę.
Nie grożą zakażeniem codzienne kontakty towarzyskie i społeczne z osobą zakażoną, w tym przez podawanie rąk, korzystanie ze wspólnych naczyń stołowych i sztućców, używanie tych samych ręczników pod warunkiem nieuszkodzenia skóry nosiciela wirusa. Osoby zakażone, sprawujące opiekę np. nad dziećmi, powinny szczególnie uważać na możliwość przeniesienia wirusa nie tylko drogą krwi, ale i wydalin (wydzielina pochwowa, mocz, mleko kobiece).
Okres wylęgania: wynosi 60-90 dni.
Objawy: takie jak w zapaleniu typu A, ale choroba może trwać znacznie dłużej i przejść w postać przewlekłą, powodując trwałe uszkodzenie wątroby, a w późniejszym wieku marskość wątroby czy nowotwory złośliwe.
Zakażenie wirusem HBV może wywoływać również objawy chorobowe dotyczące narządów innych niż wątroba. Niejednokrotnie są one dla chorych bardziej uciążliwe niż sama choroba wątroby.
W przewlekłych zakażeniach może dojść do wytworzenia przeciwciał reagujących z własnymi tkankami gospodarza tzw. autoprzeciwciał i rozwoju chorób z autoagresji, np. kłębuszkowe zapalenie nerek, guzkowe zapalenie tętnic. Również same wirusy mogą namnażać się w tkankach innych niż wątroba i powodować ich uszkodzenie.
Leczenie: specjalistyczne, długotrwałe, prowadzone przez lekarza.
Zapobieganie: polega na zastosowaniu odpowiedniej szczepionki.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) powoduje ok. 20% ostrych zapaleń wątroby, głównie krwiopochodnych. Jest także w skali światowej przyczyną 70% przypadków przewlekłego zapalenia wątroby.
U zakażonych osób po fazie ostrego zapalenia wątroby najczęściej dochodzi do wyzdrowienia, natomiast u 20-40% rozwija się ostatecznie przewlekłe zapalenie wątroby z możliwością następstwa w postaci marskości wątroby i pierwotnego raka wątroby.
Zakażenie szerzy się pozajelitowo przez przetoczenie krwi i produktów krwiopochodnych, a także przez zabiegi medyczne, wykonane niesterylnym sprzętem, połączone z naruszeniem ciągłości powłok ciała. Możliwe jest również zakażenie w wyniku kontaktów seksualnych, ale w znacznie mniejszym stopniu niż przy HBV. Zakażenie HCV u dzieci jest najczęściej następstwem przetoczenia zakażonej krwi. Wykazano pionowe przekazywanie infekcji z matki na dziecko. Chociaż stwierdzono obecność przeciwciał dla wirusa HCV w mleku kobiet karmiących, częstość przenoszenia zakażenia tą drogą jest niewielka.
Okres wylęgania: 20-150 dni.
Objawy. W większości przypadków przebiega bezobjawowo. Tylko u 35% chorych występuje żółtaczka z poprzedzającymi ją objawami grypopodobnymi.
W postaciach przewlekłych zapalenia często spotykane są zaburzenia autoimmunologiczne, najczęstsze to krioglobulinemia, małopłytkowość, kłębuszkowe zapalenie nerek, porfiria, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. U osób zakażonych wirusem HCV opisywane są zmiany zapalne w śliniankach, zaburzenia neurologiczne o typie polineuropatii obwodowych, rzadziej stany otępienne czy porażenia nerwów czaszkowych.
Zapobieganie. Podstawowe sposoby zapobiegania szerzeniu się zakażenia HCV są podobne jak w zakażeniu HBV. Do chwili obecnej nie dysponujemy jednak ani szczepionką, ani swoistymi immunoglobulinami przeciw temu wirusowi.
Leczenie: długotrwałe, specjalistyczne.

Wirusowe zapalenie wątroby typu D

Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus HDV, zdolny zakażać komórki tylko w obecności wirusa HBV, stąd drogi szerzenia i grupy ryzyka są takie same.

Wirusowe zapalenie wątroby typu E

W Polsce nie występuje.

lek. med. Jolanta Czyżowska

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować