Nagła śmierć łóżeczkowa – jak zapobiec?

Zespół niespodziewanej śmierci niemowląt, który potocznie nazywany jest tzw. śmiercią łóżeczkową, to słowa, które spędzają sen z powiek wielu rodziców. Sprawdź jak jej zapobiec i poznaj zasady prawidłowego układania noworodka do snu.
Zespół niespodziewanej śmierci niemowląt (SUDI, sudden unexpected death in infancy) to termin określający wszystkie przypadki nagłej lub niespodziewanej śmierci w trakcie snu dzieci poniżej 12. m.ż.
W piśmienictwie pojawia się dodatkowe zróżnicowanie pojęć: zespół SUEND (sudden unexpected early neonatal death) dotyczy zgonów mających miejsce w pierwszym tygodniu życia, a zespół właściwy SUDI dotyczy pozostałych zgonów (czyli po pierwszym tygodniu życia).
Zespół nagłej śmierci niemowląt (SIDS, sudden infant death syndrome) to nagła lub niespodziewana śmierć dziecka w wieku poniżej 12 miesiecy w trakcie snu, które pozostaje niewyjaśnione w dochodzeniu pośmiertnym obejmującym pełne badanie autopsyjne oraz przegląd okoliczności śmierci i wywiadu klinicznego.
Fatalne zdarzenie podczas snu to przypadek śmierci niemowlęcia podczas snu, w którym postępowanie wyjaśniające wskazuje wypadek jako przyczynę zgonu.
Do przyczyn fatalnych zdarzeń podczas snu zaliczamy:
– przyduszenie przez miękkie obiekty znajdujące się w otoczeniu dziecka, np. gdy poduszka lub kołderka zamyka dostęp powietrza do nosa i jamy ustnej dziecka
– przygniecenie, np. sytuacja, w której inna osoba przewraca się podczas snu na śpiące dziecko i przygniata je
– zaklinowanie, np. sytuacja, w której niemowlę wklinuje się pomiędzy elementy mebli, ramę łóżka a materacyk
– uduszenie, np. gdy główka dziecka wklinuje się pomiędzy szczebelki łóżeczka.
Do innych przyczyn zaliczamy: infekcje, nieprawidłowości w obrębie układu przewodzącego serca, wrodzone zaburzenia metabolizmu, zatrucia lub przedawkowanie leków, uraz.
Przyczyna SIDS jest nieznana. Wydaje się, że występowanie zdarzenia może być związane z zaburzeniami funkcji części mózgu odpowiedzialnego za budzenie się dziecka ze snu.
Częstość przypadków SIDS w krajach zachodnich wynosi przeciętnie 0,4–1,0/1000 urodzeń. Brak jest pełnych danych dotyczących Polski.
SIDS najczęściej dotyczy dzieci pomiędzy 1.–6. m.ż., na ten okres przypada 90% wszystkich przypadków. Większość zdarzeń ma miejsce pomiędzy 3.–6. m.ż. Po upływie pierwszego roku ryzyko wystąpienia SIDS jest znikome. Zgony zwykle następują w nocy i wczesnym rankiem, sporadycznie we śnie w ciągu dnia. Częściej występują w sezonie zimowym.

Czynniki dotyczące dziecka:

– wcześniactwo, mała masa urodzeniowa ciała, niska punktacja w skali Apgar, problemy w wieku noworodkowym, dysplazja oskrzelowo-płucna, zmiany w OUN, pierwsze dziecko w rodzinie, płeć męska, problemy zdrowotne w okresie noworodkowym, błahe infekcje dróg oddechowych, czynniki genetyczne, prenatalna ekspozycja na nikotynę lub alkohol.

Czynniki dotyczące rodziców:

– wiek mamy poniżej 20. r.ż., słaba opieka w trakcie ciąży, nikotynizm w trakcie lub po ciąży, nadużywanie alkoholu lub leków, depresja.

Czynniki środowiskowe:

– niski status ekonomiczno-społeczny, zmiana trybu zachowań pielęgnacyjnych (większe ryzyko w weekendy).

Zapobieganie

Prewencja rozpoczyna się już po urodzeniu poprzez edukację rodziców dotyczącą zasad prawidłowego układania noworodka do snu.
W niektórych krajach zachodnich od dłuższego czasu prowadzone są skuteczne kampanie społeczne promujące zachowania zapewniające bezpieczny sen niemowlęcia.
Do najważniejszych inicjatorów tych akcji należą pediatryczne towarzystwa naukowe, które są autorami rekomendacji zapobiegających występowaniu SIDS.
Kluczowe zalecenia zapobiegania SIDS
   ● Układanie do snu na plecach; pozycje na brzuszku i na boku są nieprawidłowe.
Stany nagle u dzieci 1 Stany nagle u dzieci 2 Stany nagle u dzieci 3
Niemowlęta dysponują mechanizmami zabezpieczającymi drogi oddechowe przed zachłyśnięciem. Pozycja na plecach nie zwiększa ryzyka aspiracji i zakrztuszenia. Wyjątek od tej reguły stanowią dzieci z rozpoznanymi zaburzeniami anatomicznymi i refluksem żołądkowo-jelitowym
   ● Zapewnienie bezpiecznych warunków snu:
– poprzez stosowanie stabilnych, nieuginających się pod ciężarem dziecka materacyków
– materacyk powinien mieć atest dopuszczający do stosowania u niemowląt, powinien być dopasowany do łóżeczka
– używanie wyłącznie w pełni sprawnych łóżeczek i materacyków
– prześcieradełko powinno być dopasowane do materaca, nie powinno się zwijać i przemieszczać
– pod dzieckiem nie powinny się znajdować żadne miękkie elementy, np. skóry owcze, kocyki, nawet gdy są okryte prześcieradłem
– śpiochy do snu powinny być jednoczęściowe
– podczas snu dziecka w łóżeczku nie powinny znajdować się żadne miękkie elementy pościeli, poduszki czy zabawki
– w okolicy łóżeczka nie powinny znajdować się żadne kable, przewody, sznurki.
   ● Dziecko i rodzice powinni spać w tym samym pokoju, jednak nie w tym samym łóżku:
– możemy przenosić dziecko do własnego łóżka na czas karmienia i tulenia, odkładamy z powrotem, gdy sami kładziemy się do snu
– gdy jesteśmy zmęczeni lub istnieje ryzyko, że zaśniemy, natychmiast przenosimy niemowlę do jego łóżeczka
– dziecko nie śpi z rodzeństwem, bliźniakiem.
   ● Unikanie ekspozycji na tytoń i alkohol w trakcie ciąży i podczas opieki nad dzieckiem:
– bardzo ważne jest stworzenie strefy bezdymnej wokół miejsca pobytu dziecka
– mama paląca powinna unikać palenia przed karmieniem i tuleniem dziecka
– nie powinno się pielęgnować i tulić dziecka w ubraniach przesiąkniętych dymem tytoniowym
– strefa palenia tytoniu powinna się znajdować daleko od okien i drzwi pokoju dziecka.
   ● Unikanie alkoholu i leków uzależniających w trakcie ciąży i podczas opieki nad dzieckiem.
   ● Karmienie piersią zmniejsza ryzyko SIDS.
   ● Stosowanie smoczka „uspokajacza” podczas snu i drzemek dziecka jest związane z mniejszym ryzykiem SIDS:
– jeżeli stosujemy smoczki, to podajemy je podczas układania do snu
– nie wkładamy smoczka ponownie, gdy dziecko śpi, nie zmuszamy dziecka do używania smoczka, nie smarujemy smoczka słodkimi substancjami; smoczek powinien być często przemywany
– nie zawieszamy smoczków wokół szyi dziecka; nie udokumentowano, by ssanie paluszków miało efekt zabezpieczający przed SIDS
użycie smoczka uspokajacza może być rozważane dopiero po ukończeniu pierwszego miesiąca życia, gdy doszło już do pełnego ustabilizowania karmienia piersią.
   ● Niemowlę nie powinno być przegrzane, komfort ubrania powinien być dostosowany do warunków otoczenia.
   ● Nie należy podnosić wezgłowia łóżeczka. Taki manewr nie zapobiega refluksowi żołądkowo-jelitowego, natomiast zwiększa ryzyko ześliźnięcia się niemowlęcia do dolnej części łóżeczka i wymuszenia u niemowlęcia pozycji ograniczającej oddychanie.
   ● Nie zaleca się układania dzieci do snu w fotelikach samochodowych, nosidełkach, wózeczkach. Gdy niemowlę zaśnie w takim sprzęcie, należy je w miarę możliwości jak najszybciej ułożyć do snu na płaskiej powierzchni. W trakcie przygodnej drzemki dziecka zwracamy uwagę, by twarz dziecka była odsłonięta.
   ● Realizacja szczepień ochronnych powinna przebiegać zgodnie z kalendarzem szczepień. Immunizacja zmniejsza ryzyko SIDS o 50%.
   ● Amerykańska Akademia Pediatrii nie zaleca do rutynowego stosowania w celu zapobiegania SIDS komercjalnych monitorów oddechowo-krążeniowych. Mogą być one stosowane do wykrycia bezdechu, bradykardii i w niektórych typach spadku utlenowania krwi. Jednak nie ma dowodów, że obniżają częstość SIDS.
   ● Ważne jest udzielanie rodzicom noworodka pełnych wyczerpujących informacji dotyczących metod zapobiegania SIDS podczas pobytu mamy i dziecka w ośrodku perinatologicznym.
   ● Regularna opieka prenatalna nad kobietą w ciąży zmniejsza ryzyko SIDS.
Gdy dziecko samodzielnie zmienia pozycję snu z pleców na brzuszek, co najczęściej ma miejsce po 12. m.ż., pozwalamy mu wybrać jego pozycję i rezygnujemy z wymuszania pozycji na plecach.
 

Dodano: 2017-12-19
Piśmiennictwo w redakcji

Fragment pochodzi z książki

Jacek Kleszczyński (red. Nauk.), Stany nagłe u dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2017

Książki


Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować