Inne choroby zakaźne wieku rozwojowego

Grypa

Grypa jest najpoważniejszą postacią zakażenia wirusowego dróg oddechowych, charakteryzującą się największą umieralnością. Epidemiologia grypy obejmuje sezonowość (zimowe miesiące roku), powszechność występowania na całym świecie oraz typ wirusa. Corocznie obserwuje się zmiany antygenów poszczególnych szczepów wirusa. Przechorowanie grypy daje tylko krótkotrwałą odporność – do kilku miesięcy i jedynie w stosunku do tego typu wirusa, który chorobę wywołał. Grypa wywoływana jest przez wirusy grypy A i B. Zakażenie następuje drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt.
Objawy: nagły początek z gorączką, katarem, kaszlem, bólem głowy, gardła i bólami mięśniowymi.
U młodszych dzieci najczęstsze objawy to gorączka i bóle brzucha.
Powikłania: wirusowe lub bakteryjne zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego.
Leczenie: objawowe, podobne jak zalecane postępowanie w ostrym zapaleniu dróg oddechowych, głównie przebywanie w łóżku w okresie ostrych objawów i gorączki. Jeżeli to możliwe, chory powinien przebywać w oddzielnym pokoju, który należy często wietrzyć.
Istnieje szczepionka przeciw grypie. Każdego roku na podstawie przewidywania dominującego szczepu wirusa, który może wywołać epidemię, wytwarza się szczepionkę dla osób podatnych na zakażenie.
Zwykle zaleca się szczepienie na 1-3 miesiące przed przewidywanym początkiem epidemii.
Więcej informacji na ten temat znajdzie czytelnik w rozdz. 34 – Szczepienia ochronne.

Cytomegalia

Za wystąpienie choroby odpowiedzialny jest wirus cytomegalii (CMV), którego jedynym rezerwuarem jest człowiek. W powstawaniu zakażenia istotną rolę odgrywa obniżenie odporności gospodarza. Pierwotnym rezerwuarem wirusa są leukocyty (białe ciałka krwi). Wirus może też wnikać do wielu narządów i w formie utajonej (nieaktywnej) bytować tam przez wiele lat. Choroba jest szeroko rozpowszechniona we wszystkich krajach świata, a częstość występowania zależy od stopnia rozwoju cywilizacyjnego. Przeciwciała przeciwko CMV świadczące o przebytym zakażeniu występują w 70% u mieszkańców Ameryki Północnej i Europy Zachodniej oraz w 97% w krajach rozwijających się.
Wyróżniamy kilka dróg przenoszenia wirusa:
●  przez transfuzje krwi i preparatów krwiopochodnych oraz transplantacje narządów,
●  na drodze bezpośredniego kontaktu z płynami ciała, jak mocz, ślina, łzy, mleko (u karmiących matek), lub przez kontakty seksualne,
●  od matki do płodu przez łożysko lub w trakcie porodu.
Objawy. Zakażenia możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Nabyte z kolei na pierwotne i wtórne. Zakażenie pierwotne w 99% przypadków przebiega bezobjawowo lub w łagodnej postaci mononukleozopodobnej (powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, zapalenie gardła). Zakażenia wtórne spowodowane są odmiennym typem wirusa lub uczynnieniem (reaktywacją) zakażenia przebytego.
To samo odnosi się do zakażenia płodu CMV, które wiąże się z aktualnym zachorowaniem kobiety ciężarnej lub uczynnieniem wcześniejszego zakażenia. W wyniku zakażenia może dojść do poronienia, porodu przedwczesnego, urodzenia martwego dziecka lub dziecka z zespołem wad wrodzonych. W zależności od okresu ciąży, w którym doszło do zachorowania, obraz choroby u dziecka jest odmienny. Jeśli zachorowanie dotyczyło okresu początkowego ciąży (I trymestr), mogą wystąpić mnogie wady wrodzone, głównie w zakresie układu moczowego, przewodu pokarmowego, układu krążenia czy ośrodkowego układu nerwowego lub narządu wzroku.
Zakażenie pod koniec ciąży może wiązać się z wystąpieniem u dziecka np. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, zapalenia mięśnia sercowego, wątroby czy śródmiąższowego zapalenia płuc. Może też wystąpić ciężka niedokrwistość hemolityczna lub skaza małopłytkowa. Należy wspomnieć, iż objawy te występują u dzieci w niewielkim procencie przypadków, tuż po urodzeniu. Natomiast zakażenie może charakteryzować się późnymi następstwami, takimi jak: mózgowe porażenie dziecięce, padaczka, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, głuchota, uszkodzenie wzroku do ślepoty włącznie.
Rozpoznanie: na podstawie wykrywania drobnoustroju w moczu, ślinie, krwi, tkankach pochodzących od chorych oraz oznaczania przeciwciał przeciw wirusowi wytwarzanych przez chorego.
Leczenie: prowadzone przez lekarza.

Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych (świnka)

Choroba ta występuje endemicznie na całym świecie, nasilenie zachorowalności obserwuje się zimą i wczesną wiosną. Czynnikiem chorobotwórczym jest paramyksowirus. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową, np. podczas kaszlu i kichania. Wirus wydalany jest również z moczem ok. 48 godzin przed wystąpieniem objawów do tygodnia od początku choroby. Świnka w 50% przypadków przebiega bezobjawowo, a zachorowanie pozostawia trwałą odporność.
Objawy. Najpierw pojawia się niewysoka gorączka, dziecko skarży się na brak apetytu, złe samopoczucie, następnie dochodzi do wzrostu gorączki i wystąpienia bolesnego obrzmienia ślinianek. Zapaleniu ślinianek towarzyszy silna bolesność, co utrudnia szerokie otwarcie ust, występuje ból w okolicy stawu żuchwowego, ból przy nagryzaniu, żuciu i łykaniu, wrażliwość na kwaśne pokarmy. Obrzmienie ślinianek narasta przez 2-3 dni, następnie cofa się po tygodniu. Najczęstszym powikłaniem choroby jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które występuje zwykle w 2 lub 3 tygodniu choroby.
Przebieg jest z reguły łagodny. Czasem u chłopców powyżej 12 roku życia może dojść do zapalenia jąder lub trzustki. Rzadkie powikłania to zapalenie tarczycy, stawów, jajnika, cukrzyca.
Leczenie jest wyłącznie objawowe, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Brak jest środków działających przyczynowo. Zalecany jest pobyt w łóżku, częste pojenie i płukanie ust rumiankiem. Dziecko powinno otrzymywać pokarmy najlepiej w postaci półpłynnej (np. kaszki), unikamy pokarmów kwaśnych, które wzmagają ból.

Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS)

AIDS – groźna choroba, dawniej głównie ludzi dorosłych, nie oszczędza obecnie dzieci, włącznie z niemowlętami. Z powodu odrębności u dzieci i u dorosłych, choroba zasługuje na osobne omówienie w tych grupach wiekowych. Dotyczą one dróg zakażenia, większych trudności w rozpoznawaniu, odmiennego przebiegu klinicznego oraz innego postępowania terapeutycznego.
AIDS definiujemy jako dużego stopnia niedobór immunologiczny, z potwierdzonym laboratoryjnie zakażeniem wirusem niedoboru odporności (HIV), nie wyjaśniony innymi przyczynami, współistniejący z jednym z poniższych objawów:
●  infekcją oportunistyczną,
●  śródmiąższowym limfocytarnym zapaleniem płuc,
●  nawracającymi zakażeniami bakteryjnymi o ciężkim przebiegu,
●  encefalopatią,
●  nowotworem złośliwym,
●  wyniszczeniem chorego.
Rozwój choroby zależy od masywności zakażenia, częstości ekspozycji oraz odpowiedzi immunologicznej zakażonego organizmu.
Młodzież i dorośli mogą zarazić się HIV przez używanie dożylnych środków odurzających, kontakty seksualne (hetero- i homoseksualne), przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych. U niemowląt najczęściej dochodzi do zakażenia HIV matczyno-płodowego. Większość zakażeń ma miejsce w czasie porodu, rzadziej wewnątrzmacicznie lub przez karmienie piersią. Dynamika rozwoju choroby u dzieci zakażonych matek jest szybsza niż u młodzieży i dorosłych.
Objawy zakażenia HIV u dziecka najczęściej nie dają jednoznacznego rozpoznania. Z reguły obserwuje się objawy nieswoiste, takie jak:
●  powiększenie węzłów chłonnych,
●  powiększenie wątroby,
●  zapalenie ślinianek,
●  atopowe zapalenie skóry,
●  nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych.
W miarę postępu choroby dołączają się objawy hematologiczne (niedokrwistość, małopłytkowość), biegunka, grzybica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, nawracające zakażenia wirusowe, objawy ze strony układu krążenia i moczowego, śródmiąższowe zapalenie płuc, posocznica. W rozwiniętym pełnoobjawowym zespole występują encefalopatia, wyniszczenie, zakażenia oportunistyczne (głównie grzybicze) oraz częste, ciężkie infekcje bakteryjne.
Leczenie. Współczesna medycyna nie dysponuje lekami, które mogłyby wyleczyć zakażenie HIV, niemniej zakażone dziecko powinno być pod stałą specjalistyczną opieką lekarską.
Więcej informacji na temat AIDS znajdzie czytelnik w części rozdziału poświęconej chorobom zakaźnym wieku dorosłego.

Zespół Kawasaki

Przyczyny choroby nie są dokładnie poznane. Pewne znaczenie w powstawaniu tego zespołu przypisuje się czynnikom infekcyjnym (bakterie, wirusy) inicjującym procesy immunologiczne.
Istotą choroby jest martwicze zapalenie naczyń obwodowych, a konkretnie tętniczek i żył średniego i małego kalibru, nie mających błony mięśniowej. Zespół ten występuje głównie u dzieci w wieku przedszkolnym, częściej u chłopców, ale zachorowanie może zdarzyć się też już u niemowląt. Na obraz choroby składa się sześć podstawowych objawów, a mianowicie:
●  wysoka gorączka trwająca minimum 5 dni, nie reagująca na środki przeciwgorączkowe,
●  wysypka skórna, niekiedy umiejscowiona głównie w okolicy krocza,
●  powiększenie węzłów chłonnych szyjnych – często asymetryczne,
●  obustronne zapalenie spojówek, z towarzyszącym zaczerwienieniem, wysychaniem i punktowym pękaniem warg wraz z obrzmieniem brodawek języka, co daje obraz tzw. języka truskawkowatego,
●  obrzęki grzbietowej strony dłoni i stóp,
●  złuszczanie się skóry z opuszek palców w końcowej fazie choroby.
Powyższym objawom głównym mogą towarzyszyć objawy ze strony innych narządów, takie jak: zapalenie stawów, nieżyt żołądkowo-jelitowy, zapalenie wątroby, opon mózgowo-rdzeniowych, zmiany w układzie moczowym. Przede wszystkim dochodzi jednak do zajęcia układu sercowo-naczyniowego, co przejawia się zmianami zapalnymi w naczyniach wieńcowych z następowym tworzeniem tętniaków. Czynnikami zagrożenia wystąpienia tętniaków naczyń wieńcowych są wiek chorych poniżej 2 roku życia, płeć męska oraz niepodjęcie leczenia.
W przebiegu choroby dochodzi czasem do zaburzeń układu bodźcoprzewodzącego i następowych zaburzeń rytmu serca, a także zmian w samym mięśniu sercowym, osierdziu i na zastawkach serca. We krwi podwyższone są wykładniki stanu zapalnego (OB, leukocytoza, CRP), w późniejszym okresie choroby zwiększa się liczba płytek krwi. Początkowo chorobę tę uważano za przebiegającą łagodnie. Kiedy jednak zaczęto łączyć nagłe zgony młodych osób z dużymi zmianami anatomicznymi w naczyniach wieńcowych, utrzymującymi się po przebyciu zespołu Kawasaki choroba nabrała groźnego oblicza.
Leczenie: szpitalne.

Zespół Reye’a

Zespół Reye’a jest ostrą encefalopatią przebiegającą z tłuszczowym zwyrodnieniem wątroby i narządów wewnętrznych. Występuje na całym świecie z równą częstością u chłopców i dziewcząt. Wiek, w którym dochodzi do zachorowania, mieści się w szerokich granicach – od okresu niemowlęcego do młodzieńczego, największa zapadalność notowana jest w jesienno-zimowych porach roku.
Wśród hipotez na temat przyczyn i rozwoju zespołu wymienia się:
●  niedostatecznie udokumentowaną rolę zakażeń wirusowych, w przebiegu których dochodzi do ujawnienia się genetycznego błędu metabolicznego; najczęściej izolowane wirusy wywołujące infekcje poprzedzające wystąpienie zespołu Reye’a to wirusy: grypy, paragrypy, ospy, różyczki, nagminnego zapalenia przyusznic (świnki), adenowirusy, reowirusy, rynowirusy, Epsteina-Barr, CMV, Herpes simplex, Herpes zoster,
●  defekt przemiany lipidów i aminokwasów,
●  toksyny egzogenne zmieniające odpowiedź gospodarza na infekcję wirusową, z których najczęściej wymieniane to: salicylany (aspiryna !!), pestycydy, insektycydy, aflatoksyny, farby lateksowe, czasem paracetamol.
Objawy. Choroba ma przebieg dwufazowy. Zaczyna się nieżytem dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, nie zawsze z gorączką. Po krótkotrwałej poprawie występują gwałtowne wymioty, a następnie szybko narastające objawy neurologiczne związane z obrzękiem mózgu, takie jak pobudzenie z charakterystycznym krzykiem, majaczenie, zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka. Wzrasta napięcie mięśniowe, dołączają się zaburzenia oddechowe i czynności serca. Choroba ma przebieg piorunujący, najczęściej kończy się zgonem, a jeśli dziecko przeżyje, pozostają ciężkiego stopnia defekty neurologiczne. Bardzo rzadko obserwujemy wyzdrowienie bez szkód neurologicznych.
Leczenie: w warunkach szpitalnych.

lek. med. Jolanta Czyżowska

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować