Higiena, zapobieganie i pierwsza pomoc w chorobach narządu wzroku

Higiena szkolna

Dzieci i młodzież, u których podejrzewa się wadę refrakcji lub chorobę oczu, muszą być zbadane przez okulistę i zaopatrzone w niezbędne szkła korekcyjne i leki.
Podczas czytania i pisania – zarówno w szkole, jak i w domu – musi być zapewnione dobre oświetlenie, najlepiej dzienne. Źródło światła powinno znajdować się u góry z lewej strony, aby uniknąć zasłaniania go ręką przy pisaniu. Oświetlenie sztuczne nie może być zbyt silne, a żarówka lub świetlówka powinna być tak osłaniana, aby dawała rozproszone światło. W klasach szkolnych i pokojach do nauki ściany muszą być pomalowane na jasny kolor. Należy unikać umieszczania tam przedmiotów błyszczących, powodujących męczące wzrok olśnienie. Czytać i pisać powinno się w pozycji wygodnej, bez zbytniego pochylenia głowy, a oddalenie od książki lub zeszytu nie może przekraczać 30-40 cm. Należy unikać czytania na leżąco, w złym oświetleniu, w godzinach nocnych. Dzieci z wadami wzroku muszą ograniczyć oglądanie telewizji. Telewizor należy umieścić w pomieszczeniu tak oświetlonym, aby kontrast między świecącym ekranem a resztą pomieszczenia był jak najmniejszy. Szkła okularowe powinny być czyste i nie porysowane, a oprawki dobrze dopasowane. Podczas pracy wzrokowej należy robić przerwy na odpoczynek.

Zapobieganie urazom oczu u dzieci i dorosłych

Urazy oczu powstają najczęściej u chłopców w czasie nie kontrolowanych zabaw ostrymi przedmiotami i chemikaliami. Bardzo ważne w zapobieganiu jest uczenie dzieci obchodzenia się z prostymi narzędziami oraz stałe informacje o skutkach różnego typu urazów. Przyczyną wielu wypadków u dzieci i młodzieży są niewiedza i brak wyobraźni. Niekorzystną rolę odgrywają często telewizja i kino, demonstrujące różne sceny walki, prowokujące dzieci do naśladowania.
Dorośli – zarówno w miejscach pracy, jak i w domu – muszą przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny, nie lekceważyć żadnych, nawet z pozoru drobnych urazów oczu. Należy pamiętać, że każda rana oka może okazać się groźna w skutkach. Szczególnie ważne jest stosowanie odpowiednich zasłon i okularów ochronnych przy wszelkich pracach, które stanowić mogą zagrożenie dla oczu, oraz dbałość o właściwą osłonę maszyn. Bardzo ważne jest też noszenie odpowiednich szkieł korekcyjnych zapewniających wyraźne widzenie.

Pierwsza pomoc w urazach narządu wzroku

W przypadku urazów powiek lub gałki ocznej należy zasłonić chore oko jałową gazą i udać się natychmiast do stacji pogotowia ratunkowego lub na ostry dyżur okulistyczny. Nie wolno dotykać zranionego oka, ani też podawać miejscowo żadnych leków (ryc. 17.8).
Zasłanianie oka sterylnym opatrunkiem
Jeśli nie widać uszkodzeń oka, a ciało obce znajduje się w worku spojówkowym lub pod górną powieką, można starać się je usunąć, wypłukując worek spojówkowy strumieniem letniej, przegotowanej wody, używając w tym celu zakraplacza, pipetki lub naczynia z dziobkiem (ryc. 17.9).
Płukanie oka za pomocą szklanego naczynia z dziobkiem, tzw. undyny
Jeśli ciało obce widoczne jest gołym okiem w spojówce lub pod powieką, można usunąć je ostrożnie czystym wacikiem zwilżonym przegotowaną wodą. Nie wolno dotykać rogówki, aby nie spowodować jej uszkodzenia.
Szybkiego, intensywnego działania wymaga oparzenie oczu chemikaliami, lub też dostanie się do worka spojówkowego substancji drażniącej. Należy wtedy obficie płukać spojówki i powierzchnię gałki ocznej, najlepiej używając do tego celu czystego naczynia z dziobkiem i przegotowanej wody (ryc. 17.9). Jeśli nie ma wody, trzeba płukać nie drażniącym płynem, np. herbatą lub mlekiem.
W przypadkach substancji stałych, np. wapna, bardzo ważne jest mechaniczne oczyszczenie worka spojówkowego i jego załamków. Można do tego użyć zwilżonych wacików, np. czystej waty nawiniętej na zapałkę. Nie zawsze łatwo jest wykonać taki zabieg, gdyż chory oparzony gwałtownie zaciska powieki. Dokładne oczyszczenie i wypłukanie spojówek ma często decydujące znaczenie dla uratowania oka. Po udzieleniu pierwszej pomocy należy zasłonić oko jałową gazą i natychmiast skierować chorego na ostry dyżur okulistyczny. Każde opóźnienie może wpłynąć ujemnie na stan oka, gdyż czas odgrywa tu ogromną rolę. Do udzielenia pomocy w przypadkach oparzeń zobowiązany jest każdy pracownik służby zdrowia bez względu na specjalizację. W żadnym wypadku nie można zostawić oparzonego bez pierwszej pomocy i czekać na interwencję okulisty.

Zapobieganie i pierwsza pomoc w chorobach narządu wzroku

Chorobom zapalnym powiek i spojówek można zapobiegać dbając o higienę osobistą i unikając dotykania oczu palcami lub chusteczką do nosa. U osób skłonnych do podrażnień spojówek i uczuleń zaleca się przepłukiwanie worka spojówkowego i przemywanie brzegów powiek przegotowaną wodą, słabym naparem rumianku lub świetlika, a najlepiej 0,9% roztworem chlorku sodowego (tzw. solą fizjologiczną). Do płukania nie należy używać kieliszków, ale zakraplacza lub naczynia z dziobkiem. Obecnie ogólnie dostępny jest w aptekach do płukania oczu 0,9% roztwór soli kuchennej w plastikowych ampułkach do jednorazowego użycia. W razie nawrotów stanów zapalnych powiek i spojówek należy sprawdzić, czy ich przyczyną nie jest nie wyrównana wada refrakcji. Niektóre osoby reagują światłowstrętem i łzawieniem na silne światło słoneczne i powinny nosić szkła przyciemnione. Stałe noszenie takich szkieł bez potrzeby jest jednak szkodliwe. Stwierdzono bowiem, że światło pobudza w sposób korzystny ośrodkowy układ nerwowy poprzez narząd wzroku. W przypadkach uporczywego łzawienia należy udać się do okulisty w celu wyjaśnienia jego przyczyn. Domowe środki są nieskuteczne.
Chorzy z alergicznymi chorobami oczu oraz nawracającymi zapaleniami rogówki powinni unikać nadmiernego nasłonecznienia i zapylenia, a w razie wystąpienia bólu i zaczerwienienia oka muszą natychmiast udać się do okulisty.
Profilaktyczne stosowanie leków ocznych nie jest wskazane, gdyż podawane bez kontroli mogą wywołać niepożądane skutki. Osoby chorujące na zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego na tle reumatycznym powinny poinformować o tym lekarza reumatologa lub internistę. Ma to szczególne znaczenie w zaleceniu zabiegów balneologicznych w uzdrowiskach. Zbyt intensywne zabiegi mogą spowodować nawrót zapalenia.
Zapuszczanie kropli do worka spojówkowego
Chorzy z jaskrą powinni dokładnie informować o swoim stanie lekarza innej specjalności, gdyż w jaskrze wiele leków jest przeciwwskazanych i może wywołać ostry atak choroby. Należy wówczas podać do worka spojówkowego pilokarpinę i zwrócić się natychmiast o pomoc do okulisty. O zaleceniach dla chorych na jaskrę już pisałam, jak również o konieczności kontroli narządu wzroku u chorych na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę.
Podawanie leków ocznych wymaga pewnej wprawy. Przed założeniem leku należy zawsze wymyć dokładnie ręce. Krople wpuszcza się do worka spojówkowego, rozchylając jedną ręką lekko powieki, a drugą naciskając zakraplacz lub buteleczkę z lekiem (ryc. 17.10), tak aby 1-2 krople leku dostały się do worka spojówkowego. Nie należy dotykać powiek zakończeniem buteleczki lub zakraplacza, aby nie spowodować zakażenia drobnoustrojami całej porcji leku.
Maści zakłada się ostrożnie pod dolną powiekę szklaną pałeczką, którą należy każdorazowo przed użyciem wygotować (ryc. 17.11).
Zakładanie maści do worka spojówkowego za pomocą szklanej pałeczki
Krople oczne po otwarciu buteleczki muszą być zużyte w ciągu 2-4 tygodni, gdyż później ulegają rozkładowi lub zakażeniu i mogą stać się szkodliwe dla oczu. Niektóre leki oczne są truciznami: w razie ich zastosowania należy zachować dużą ostrożność. Są one oznakowane w aptece nalepką z trupią główką.
W przypadkach dziedzicznych chorób narządu wzroku powinno się korzystać z porady specjalisty genetyka z powodu prawdopodobieństwa wystąpienia choroby u potomstwa.

Nauczanie dzieci słabo widzących i niewidomych

Dzieci źle widzące wymagają specjalnej opieki nie tylko ze strony rodziców, ale także społeczeństwa. Są one często bardzo dobrze rozwinięte umysłowo i osłabienie wzroku nadrabiają szczególną wrażliwością innych zmysłów. W Polsce istnieją szkoły dla słabo widzących i niewidomych, do których kieruje się dzieci za pośrednictwem wydziałów oświaty. Dzieci niewidome z minimalną możliwością widzenia uczą się metodą dotykową za pomocą specjalnego punktowego alfabetu Braille’a. Alfabetem tym drukowane są książki dla niewidomych.
Dzieci słabo widzące kształci się w małych grupach modyfikowanymi metodami wzrokowymi, przy czym stosuje się różne pomoce optyczne. Błędny jest dawny pogląd, że korzystanie z osłabionego wzroku jest szkodliwe. Wprost przeciwnie, zarówno dzieci, jak i dorośli powinni w maksymalnym stopniu wykorzystywać swoje możliwości wzrokowe. Dzieci źle widzące kwalifikowane są przez okulistę do dalszego kształcenia w specjalnych szkołach zawodowych.

Przydatność zawodowa osób z upośledzonym wzrokiem

Osoby niewidome lub z bardzo osłabionym wzrokiem po ukończeniu specjalnych szkół pracują w różnych zawodach, np. przy wyrobie szczotek, jako tkacze, dziewiarze, monterzy, producenci przedmiotów metalowych. Najczęściej uzyskują pracę tzw. chronioną w spółdzielniach dla niewidomych. Część osób zatrudnia się chałupniczo. Kwalifikacja do zawodu musi być bardzo wnikliwa, gdyż niewidomi i słabo widzący powinni mieć zapewnione specjalne warunki pracy. Osoby ze średnim wykształceniem mogą nauczyć się zawodu masażysty lub asystenta socjalnego. Wiele osób o specjalnych uzdolnieniach studiuje w szkołach wyższych, korzystając z urządzeń ułatwiających naukę (magnetofon, płyty) lub pomocy lektorów.
W naszym kraju działa Polski Związek Niewidomych, sprawujący bardzo dobrą opiekę nad swoimi członkami. Działają też inne związki niewidomych, odgrywające dużą rolę w zapewnieniu swoim członkom odpowiednich warunków pracy i należytych przywilejów. Osoby jednooczne lub wykazujące małego lub średniego stopnia upośledzenia wzroku mogą w większości przypadków uczęszczać do normalnych szkół i wykonywać wiele zawodów, w których nie jest wymagane prawidłowe widzenie obuoczne i dobra ostrość wzroku. Warunki ich pracy nie mogą stanowić zagrożenia dla oczu. Odpowiednią kwalifikację przeprowadza okulista.

Prof. dr hab. med. Helena Żygulska-Mach

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Ilustracje

Zakładanie maści do worka spojówkowego za pomocą szklanej pałeczki
Zakładanie maści do worka spojówkowego za pomocą szklanej pałeczki
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Zapuszczanie kropli do worka spojówkowego
Zapuszczanie kropli do worka spojówkowego
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Płukanie oka za pomocą szklanego naczynia z dziobkiem, tzw. undyny
Płukanie oka za pomocą szklanego naczynia z dziobkiem, tzw. undyny
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Zasłanianie oka sterylnym opatrunkiem
Zasłanianie oka sterylnym opatrunkiem
rys. Archiwum Ilustracji PZWL © Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować