Borelioza (choroba z Lyme)

Kleszcze mogą przenosić również chorobę zwaną boreliozą wywoływaną przez krętek Borrelia burgdorferi.
Rezerwuarem zarazka są gryzonie (myszy, nornice), zwierzyna płowa (sarny, łosie, jelenie) oraz ptaki (szczególnie grzebiące). Borelioza występuje w zasadzie we wszystkich rejonach półkuli północnej – w ogniskach endemicznych oraz jako zakażenie sporadyczne. Przebieg boreliozy w znacznym stopniu zależy od odmiany chorobotwórczej krętka, stąd też ogromna różnorodność objawów tej choroby.
Najczęściej choroba przebiega w trzech etapach.
Stadium pierwsze. Może być bezobjawowe lub charakteryzować się występowaniem zmian skórnych o charakterze rumienia wędrującego. Jest to najbardziej charakterystyczny objaw boreliozy, spostrzegany zazwyczaj po 1-3 tygodniach w miejscu ukąszenia przez kleszcza. Rumień występuje zwykle na kończynach dolnych lub tułowiu, czasem na głowie lub szyi. Zmiana jest niebolesna, nadmiernie ucieplona. Mogą towarzyszyć jej objawy ogólne w postaci gorączki, nudności, zmęczenia, bóli głowy, szyi czy mięśni. Czasami pojawiają się wykwity wtórne, z reguły mniejsze, występujące w każdej okolicy ciała z wyjątkiem błon śluzowych, dłoni i stóp. Są one wynikiem krwiopochodnego rozsiewu krętków do narządów, dlatego u dzieci z mnogimi wykwitami rumienia wędrującego ryzyko wystąpienia wielonarządowych powikłań jest większe. Zwykle rumień nie leczony blednie w ciągu kilku tygodni.
Po stwierdzeniu wyżej wymienionych zmian należy udać się do lekarza z informacją o ukąszeniu przez kleszcze, w celu rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.
Stadium drugie. Występujące po upływie kilku miesięcy od zakażenia – przebiega z dominującymi objawami ze strony układu nerwowego, kostno-stawowego i krążenia. Najczęściej występujące objawy ogólne to przewlekłe osłabienie i męczliwość.
Pomiędzy dorosłymi i dziećmi istnieją różnice dotyczące obserwowanych objawów neurologicznych. U dorosłych dominuje zapalenie korzeni nerwowych, wieloogniskowe zapalenie pojedynczych nerwów, niedowłady nerwów obwodowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Natomiast u dzieci najczęściej występują jednostronne niedowłady nerwu twarzowego lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Obserwuje się również objawy rzekomego guza mózgu, przeczulicę skóry czy ostrą ataksję. Objawy neurologiczne drugiego okresu mogą trwać kilka tygodni, często pojawiają się wznowienia. Dominującym objawem ze strony układu krążenia jest zapalenie mięśnia sercowego, z towarzyszącymi zaburzeniami rytmu.
We wszystkich postaciach klinicznych drugiego okresu choroby często występują wędrujące bóle mięśniowo-stawowe oraz spadek sił u chorych. Bóle mają charakter napadowy, ustępujący po upływie kilku godzin. Mogą się powtarzać. Najczęściej zajęte są duże stawy, zwłaszcza kolanowy, ale także ramienny, łokciowy, skroniowo-żuchwowy oraz stawy ręki i stopy. Zmiany zapalne pojawiają się kolejno lub równocześnie w kilku stawach.
Na skórze w tym okresie występują wtórne zmiany obrączkowate, często liczne, nie mające tendencji do rozprzestrzeniania się, ze znacznie mniejszą komponentą zapalną.
Stadium trzecie. Występuje po wielu miesiącach lub latach od zakażenia i może ujawniać się jako postać skórna, stawowa lub neuroinfekcyjna. Zmiana skórna w tym okresie przyjmuje formę niebieskawoczerwonego przebarwienia z obrzękiem naciekowym. Pojawia się w miejscu, w którym poprzednio znajdował się rumień wędrujący, zdarza się też u osób, u których rumień nigdy nie występował. Faza ta może trwać wiele lat, prowadząc stopniowo do zaniku skóry. W przypadku zajęcia stawów dochodzi do ich zesztywnienia i upośledzenia funkcji. Często występują nieodwracalne uszkodzenia nerwów obwodowych oraz zmiany w obrębie narządu wzroku o typie zapaleń nerwu wzrokowego, rogówki, tęczówki, naczyniówki.
Występowanie na terenie USA jednego genotypu krętka boreliozy pozwoliło na opracowanie swoistej szczepionki. Niestety w pozostałych krajach świata krętek występuje w kilku odmianach, nie powiodły się więc tutaj próby jej wytworzenia. Ponieważ nie stosuje się na tym obszarze czynnego ani też biernego uodpornienia przeciw boreliozie, najlepszą ochroną jest ochrona osobista (unikanie ekspozycji na zakażenie, omijanie ognisk endemicznych, odpowiednia odzież, dokładna kontrola powierzchni ciała po powrocie z pobytu w lesie, wczesne i ostrożne usuwanie kleszczy).
W warunkach obozowych czy letniskowych skuteczne jest stosowanie środków dezynsekcyjnych o przedłużonym działaniu lub odstraszającym kleszcze. Jeszcze raz należy przypomnieć, iż w okresie pierwszym, tj. po stwierdzeniu rumienia, należy niezwłocznie udać się do lekarza, który zastosuje odpowiednie leczenie bądź profilaktykę.
lek. med. Jolanta Czyżowska

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować