Alkohole – zatrucia

Alkohol etylowy

Alkohol etylowy (etanol, spiritus vini), poza napojami alkoholowymi o różnej procentowej zawartości (3-60%), ma zastosowanie w lecznictwie i przemyśle (syntezy chemiczne, rozpuszczalnik, środek do palników laboratoryjnych i domowych oraz do konserwacji – zwykle skażony odpowiednimi domieszkami o nieprzyjemnym smaku i zapachu). Wchłania się bardzo szybko, już w żołądku. U dzieci możliwe jest zatrucie przy okładach przez wdychanie par i wchłanianie przez skórę. Przechodzi przez łożysko i do mleka matki.
Objawy zatrucia. Zaczerwienienie skóry, przekrwienie spojówek, zapach alkoholu z ust (objaw bardzo niepewny zarówno dla rozpoznania, jak i wykluczenia upojenia), wzmożone samopoczucie przy obniżonym krytycyzmie (euforia), pobudzenie psychoruchowe, mowa zamazana, później bełkotliwa, niezborność ruchów, następnie ciężkie zaburzenia równowagi, przymroczenie, śpiączka, osłabienie, zniesienie odruchów, zaburzenia oddychania i krążenia. Śmierć z powodu porażenia układu oddechowego lub ostrej niewydolności krążenia (wstrząsu, obrzęku płuc) lub powikłań w postaci zachłyśnięcia, zachłystowego zapalenia płuc.
Istotne dla stwierdzenia upojenia i oceny ciężkości zatrucia jest oznaczenie stężenia alkoholu we krwi. Jest to ważne ze względu na rozpoznanie zatruć mieszanych (np. lekami nasennymi), które w upojeniu alkoholem zdarzają się bardzo często, zarówno przypadkowo, jak i rozmyślnie. Stan upojenia alkoholowego maskuje objawy równoczesnego urazu głowy z krwawieniem śródczaszkowym i śpiączkę hipoglikemiczną.
Pierwsza pomoc. Zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych, ułożenie w pozycji bezpiecznej ustalonej, zapewnienie ciepła. Kontakt z lekarzem.

Alkohol metylowy

Alkohol metylowy (metanol, spirytus drzewny) ma szerokie zastosowanie techniczne. Od alkoholu etylowego nie różni się smakiem ani zapachem, a jest nieporównywalnie bardziej toksyczny, choć narkotycznie działa słabiej. Wydalany jest wolniej i spala się niecałkowicie, powstają przy tym bardzo szkodliwe metabolity – formaldehyd i kwas mrówkowy, które powodują silne zakwaszenie organizmu oraz uszkodzenie nerwów wzrokowych. Niebezpieczeństwo oślepnięcia po 4-15 ml.
Objawy zatrucia. Charakterystyczne objawy toksyczne występują po różnie długim okresie utajenia (od 1 do 24 godzin, w zależności m.in. od równoczesnego spożycia etanolu, który opóźnia przemianę metanolu). Na początku występują zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha, osłabienie; następnie: zaburzenia wzroku aż do zupełnej ślepoty, obniżenie ciśnienia tętniczego, oziębienie ciała, zmniejszenie stężenia potasu w surowicy, duszność, sinica, drgawki; śmierć na skutek porażenia układu oddechowego, obrzęku mózgu lub płuc, niekiedy mocznicy.
Pierwsza pomoc. Wywoływanie wymiotów, doustnie dwuwęglan sodowy w ilości do 4 g co 1/2 godziny. Zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych. Konieczne natychmiastowe przewiezienie pacjenta do szpitala w celu jak najwcześniejszego leczenia specjalistycznego.

Glikol etylenowy

Glikol etylenowy i inne alkohole dwuwodorotlenowe są to bezbarwne, oleiste ciecze, bez zapachu, o smaku słodkawym. Mieszają się dobrze z wodą i z wieloma rozpuszczalnikami organicznymi. Poza zastosowaniem jako rozpuszczalniki używane są jako składniki płynów nie zamarzających do chłodnic samochodowych i do produkcji niektórych kosmetyków.
Ostre zatrucie glikolem etylenowym, który jest najbardziej toksyczny z tej grupy związków, zdarzają się w zasadzie tylko drogą doustną, jest bowiem mało lotny i nie wchłania się przez skórę. Najczęstszą przyczyną są pomyłki z alkoholem.
Objawy zatrucia w postaci upojenia i śpiączki są podobne do objawów zatrucia alkoholem etylowym, narastają powoli. W czasie przemian wewnątrzustrojowych glikolu etylenowego powstaje kwas szczawiowy, który wytrąca się w postaci kryształów w ścianach naczyń, przede wszystkim mózgu i nerek. Objawem zwracającym uwagę jest znaczna kwasica, jak w zatruciu alkoholem metylowym. Śmierć (wczesna) może nastąpić wskutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego lub (późna) wskutek uszkodzenia nerek. Zmiany w nerkach są podobne jak w zatruciu kwasem szczawiowym.
Pierwsza pomoc. Natychmiastowe wywołanie wymiotów, podanie węgla leczniczego w roztworze wodnym. Zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych. Konieczny kontakt z ośrodkiem zatruć i natychmiastowe przewiezienie pacjenta w celu jak najszybszego rozpoczęcia leczenia specjalistycznego.

Prof. dr hab. med. Janusz Pach

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować