Alergiczne choroby skóry

Alergia to nabyta, zmieniona odczynowość na swoisty alergen. Choć skłonność do alergii jest często rodzinna, to nie dziedziczy się ani alergii na konkretny alergen, ani określonej choroby alergicznej.
Często też pacjenci nie wierzą w to, że są uczuleni na jakąś substancję, z którą od dawna się stykali. Tymczasem to właśnie po latach kontaktu wytwarzamy pewne mechanizmy odpowiedzialne za zjawiska uczulenia. Poza pojęciem alergii istnieje węższe określenie – „atopia”. Przez atopię rozumiemy rodzinną skłonność do pewnego typu reakcji alergicznych, czego wyrazem może być astma oskrzelowa, katar sienny, alergiczne zapalenie spojówek, atopowe zapalenie skóry, niektóre pokrzywki.
Rozpoznanie. Podstawową metodą diagnostyczną w alergii jest wywiad. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że liczba alergenów w otaczającym nas świecie jest tak wielka, iż szukanie „na ślepo” za pomocą testów jest szukaniem przysłowiowej igły w stogu siana. Prawidłowo zebrany wywiad daje nieocenione wskazówki, na podstawie których prowadzi się dalsze postępowanie. Należy do niego dieta eliminacyjna, dieta ekspozycyjna (bardzo ostrożnie pod kontrolą lekarza), rozmaitego typu testy skórne (alergen wprowadza się przez nakłucie, zadrapanie lub wstrzyknięcie), testy donosowe lub wziewne, określenie stężenia immunoglobuliny E (test RIST), określenie stężenia immunoglobuliny E przeciw wybranemu alergenowi (test RAST), badanie przeciwciał testem ELISA. Ostateczna ocena wyników powinna należeć do doświadczonego alergologa, gdyż istnieje tu wiele pułapek diagnostycznych.
Uwaga. Testy skórne nie powinny być wykonywane do 5 roku życia.

Atopowe zapalenie skóry

Uczulenie występuje najczęściej na alergeny pokarmowe i(lub) wziewne. Ważną rolę odgrywają też antygeny bakteryjne i wirusowe uwalniane z przewlekłych ognisk wewnątrzustrojowych. Często współistnieje astma oskrzelowa oraz mniej lub bardziej zaznaczona skłonność do nadmiernego rogowacenia i suchości skóry. W powstawaniu tej choroby uczestniczy wiele różnych komórek oraz wytwarzane przez nie aktywne substancje tzw. cytokiny.
Objawy. Zmiany skórne mogą się zacząć już w 1 roku życia (często ok. pierwszego miesiąca). Pierwsze zmiany pojawiają się zwykle na policzkach i skórze głowy owłosionej. Są to rumień, grudki, pęcherzyki, sączące nadżerki i strupki. Stopniowo wysiewają się nowe zmiany na tułowiu i zgięciowych powierzchniach kończyn. Z powodu silnego świądu dziecko jest rozdrażnione, nie może zasnąć. Na zadrapania nakłada się często wtórne zakażenie bakteryjne.
W tym okresie, jeśli dziecko jest karmione piersią, należy przeanalizować pożywienie matki i ewentualnie wykluczyć z niego silne alergeny (mogą one przechodzić do mleka matki). Jeśli dziecko jest karmione sztucznie, należy z pomocą pediatry i dietetyka zmienić rodzaj mleka stosowanego do domieszek lub w ostateczności zastąpić je bezmlecznymi preparatami sojowymi. U dzieci z atopowym zapaleniem skóry jajko i soki owocowe wprowadza się do diety później niż u dzieci zdrowych.
Około 2 roku życia zmiany skórne bądź zaczynają ustępować, bądź zmieniają charakter i umiejscowienie (nadgarstki, zgięcia łokciowe i podkolanowe, kark, grzbiety dłoni i stóp). Odczyn zapalny jest tu słabiej wyrażony, skóra grubieje, staje się szorstka, szarobrunatna o wzmożonym rysunku, łuszcząca. W wieku dojrzałym włosy na głowie ulegają przerzedzeniu, podobnie jak boczne części brwi. Większość tych zmian jest następstwem uporczywego drapania związanego ze świądem. Powiększeniu mogą też ulec węzły chłonne.
Leczenie. Dziecko chore na atopowe zapalenie skóry musi od wczesnego dzieciństwa być pod opieką dermatologa lub alergologa. Bardzo istotne są udzielane przez nich wskazówki dotyczące pielęgnacji.
I tak do kąpieli dodajemy dzieciom kleik owsiany lub ryżowy, lub specjalne gotowe preparaty (Balneum Hermal, Balneum Hermal F i in.). Skórę całego ciała należy natłuszczać preparatami typu olejki lub maści. Bieliznę osobistą i pościelową dziecka należy po praniu płukać w pralce, powtarzając dwukrotnie cały cykl płukań. Do tego dochodzą ogólne i miejscowe leki dostosowane do aktualnego stanu skóry dziecka.
W wieku przedszkolnym i szkolnym w domu dziecka chorego na atopowe zapalenie skóry nie powinno się hodować psów, kotów, chomików, papużek itp. Ważne jest staranne usuwanie odkurzaczem kurzu, eliminowanie z mieszkania pleśni i roztoczy. Jeśli lekarz zlecił dziecku tzw. preparaty antyhistaminowe, to pamiętajmy, że wiele z nich powoduje uczucie senności, co może skutkować kłopotami w nauce.
Kolejnym ważnym problemem jest sprawa wyboru zawodu dla dziecka chorego na atopowe zapalenie skóry. Należy to zrobić w porozumieniu z lekarzem prowadzącym leczenie.

Pokrzywka

Pokrzywki są skutkiem alergii. Jednak zdarzają się także pokrzywki niealergiczne. Do tej grupy należą np. pokrzywka aspirynowa, ewentualnie niektóre pokrzywki fizykalne, w których czynnikiem przyczynowym jest słońce, woda, zimno, ucisk itp. W pokrzywkach alergicznych najczęściej przyczyną jest alergia pokarmowa lub alergia spowodowana przez ukryte ogniska zakażenia.
Objawy. Przebieg pokrzywki może być ostry lub przewlekły. Zmiany skórne to różnej wielkości bąble pokrzywkowe (podobne do tych, które pojawiają się na skórze po kontakcie z pokrzywą), silnie swędzące. Jeśli pacjent powstrzyma się od drapania, pojedyncze wykwity dość szybko ustępują, jednak choroba może utrzymywać się długo. Pokrzywce może towarzyszyć tzw. obrzęk naczynioruchowy Quinckego. Jest to szybko narastający ciastowaty obrzęk, umiejscowiony najczęściej na powiekach, wokół ust, w gardle i krtani, na narządach płciowych. Umiejscowienie w krtani może doprowadzić nawet do groźnych dla życia kłopotów z drożnością dróg oddechowych, dlatego chory z ostrą pokrzywką powinien szukać pomocy lekarskiej.
Leczenie. We własnym zakresie możemy zastosować wapno, ewentualnie preparaty antyhistaminowe (Diphergan, Clemastinum, Claritin, Phenazolium itp.). Nie należy jednak zbyt długo zwlekać z udaniem się do lekarza, zwłaszcza jeśli dojazd do niego zajmuje więcej czasu. Pokrzywki przewlekłe wymagają różnorodnych badań w celu wykrycia alergenu.

Wstrząs anafilaktyczny

Najgwałtowniejszy przebieg ma ogólny odczyn alergiczny tzw. wstrząs anafilaktyczny. Zdarza się on często po pozajelitowym podaniu leku lub środka kontrastowego podczas badania radiologicznego.
Objawy wstrząsu występują po kilku sekundach od podania alergenu. Ciśnienie wówczas gwałtownie spada, akcja serca ulega przyspieszeniu, skóra blednie, chory traci przytomność, mogą wystąpić drgawki, bezwiedne oddawanie moczu i stolca. Na skórze – pokrzywka.
Wstrząs anafilaktyczny stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Należy natychmiast wezwać pogotowie.
Ponieważ wstrząs anafilaktyczny może wystąpić już przy wykonywaniu próby alergicznej, a także w trakcie dłuższej serii zastrzyków, osoba wykonująca ten zabieg np. w domu chorego, powinna być zawsze zaopatrzona w tzw. apteczkę przeciwwstrząsową. Pozwala to na ratowanie chorego jeszcze przed przyjazdem pogotowia.

Wyprysk (egzema)

Jest to ostry lub przewlekły stan zapalny skóry (rumień, grudki zapalne, pęcherzyki, nadżerki, sączenie, strupy), spowodowany albo alergenami kontaktowymi, albo wewnątrzustrojowymi.
Objawy. W pierwszym przypadku zmiany zapalne początkowo ograniczają się do miejsca zadziałania alergenu (np. farby do włosów, kremu, paska do zegarka, kolczyków itp.), choć potem obszar zmienionej skóry może się rozszerzać. W przypadku alergenów wewnątrzustrojowych (np. pasożytów jelitowych, ognisk bakteryjnych) zmiany skórne mogą umiejscawiać się w dowolnych rejonach skóry. Należy zwrócić szczególnie uwagę na wyprysk „zawodowy”, w którym alergeny związane są z rodzajem wykonywanej pracy. Konieczna jest wówczas zmiana charakteru pracy, a czasem nawet przyznanie renty zawodowej. Chory poddany jest wówczas specjalnym badaniom diagnostycznym w pracowni alergologicznej wojewódzkiej przychodni medycyny pracy.

Osutki polekowe

Każdy lek stosowany ogólnie lub miejscowo może się stać przyczyną skórnej choroby alergicznej. Dlatego nie należy bez istotnej potrzeby stosować jakichkolwiek leków, np. profilaktycznie, dla próby itp.
Nawet witaminy i leki przeciwalergiczne mogą wywołać alergię!
Część tych osutek nie jest charakterystyczna, np. są to pokrzywki, zmiany plamiste, grudkowe, krwotoczne czy pęcherzykowe. Należy szczególnie zwrócić uwagę na 3 jednostki z grupy rumieniowej omówione poniżej.

Rumień wysiękowy wielopostaciowy

Ta postać rumienia może być poinfekcyjna lub polekowa. Wśród objawów gorączki i złego samopoczucia pojawiają się na skórze i błonach śluzowych rumienie z pęcherzami, a potem nadżerkami. W ciężkich odmianach choroba może być śmiertelna. Konieczne jest natychmiastowe odstawienie leku i zgłoszenie się do lekarza.

Rumień guzowaty

Rumień guzowaty również może być poinfekcyjny lub polekowy. Objawy to gorączka, zapalne guzy na przedniej powierzchni podudzi, rzadziej także ud i kończyn górnych. Guzy są bolesne przy ucisku, nigdy nie wrzodzieją.

Rumień trwały

Zawsze polekowy. Po zastosowaniu leku pojawia się w dowolnym miejscu skóry rumień, o średnicy od 1 cm do kilku centymetrów, nieco wyniosły nad poziom otaczającej skóry, swędzący. Stopniowo wykwit przyjmuje barwę brunatną, a potem ustępuje, aby powrócić dokładnie w tym samym miejscu po ponownym zastosowaniu tego samego leku. W przypadku długotrwałego stosowania zmiany mogą przejść w rumień wysiękowy.

Prof. dr hab. med. Jadwiga Bogdaszewska-Czabanowska

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować