Bóle w klatce piersiowej

Nagłe bóle w klatce piersiowej mogą być następstwem rozpoczynającego się w jej obrębie procesu chorobowego lub wyrazem zaostrzenia się przewlekłych stanów chorobowych.
Z praktycznego punktu widzenia możemy je podzielić na:
●  bóle zlokalizowane w okolicy serca,
●  inne bóle w klatce piersiowej (poza okolicą serca).

1. Bóle zlokalizowane w okolicy serca

Bóle w okolicy serca nie zawsze dotyczą serca. Ze względu jednak na świadomość, jak ważną rolę spełnia w organizmie narząd krążenia, a zwłaszcza serce, bóle te budzą największy niepokój, często nieuzasadniony.

Stany chorobowe narządu krążenia, charakteryzujące się nagle pojawiającymi się bólami w okolicy serca, to najczęściej:

●  dusznica bolesna (dławica piersiowa),
●  nerwica serca,
●  zawał serca.

Ból w dusznicy bolesnej

Dusznica bolesna jest to choroba charakteryzująca się napadami bólów umiejscowionych w okolicy serca lub mostka, występujących wskutek utrudnienia i zmniejszenia przepływu krwi przez naczynia wieńcowe serca. Zaburzenia te pojawiają się w następstwie miażdżycowych zmian naczyń wieńcowych serca, utrudniających przepływ krwi przez te naczynia i tym samym dostarczenie niezbędnych ilości tlenu.

Jest to szczególnie ważne w przypadku:

●  zwiększonego zapotrzebowania na utlenowaną krew ze strony serca,
●  utrudnienia dopływu krwi do serca (miażdżyca, zakrzep).

Omawiane bóle występują zwykle w przypadku:

●  wysiłku fizycznego,
●  skurczów naczyń wieńcowych serca, wyzwalanych np. nadmierną reaktywnością naczynia – co również zwiększa gotowość naczyń do skurczu – zaburzeniem równowagi nerwowego układu autonomicznego, zwiększoną agregacją płytek krwi lub też nadmiernym uwalnianiem przez nie substancji powodujących skurcz naczynia lub zakrzep, a najczęściej jednoczesnym działaniem kilku z nich,
●  wzrostu stężenia wapnia przy obniżeniu stężenia magnezu w surowicy krwi (zobacz jeszcze: Choroba niedokrwienna serca).

Leczenie w czasie napadu bólów w dusznicy bolesnej polega na:

●  przyjęciu (w pozycji siedzącej) nitrogliceryny – 1 tabl. podjęzykowo lub 2 krople na język; w razie utrzymywania się dolegliwości bólowych można tę dawkę powtórzyć kilkakrotnie co kilka minut, ale z umiarem, szczególnie u osób mających pierwotnie niskie ciśnienie krwi,
●  zapewnieniu spokoju psychicznego i fizycznego; chorego należy umieścić w najdogodniejszej dla niego pozycji (najlepiej półsiedzącej) w pomieszczeniu zapewniającym dopływ świeżego powietrza,
●  podaniu – przy oznakach niepokoju i zdenerwowania – środków uspokajających.
W razie utrzymywania się dolegliwości konieczna jest szybka pomoc lekarska.

Bóle w nerwicy serca

Nerwica serca jest zespołem różnorakich sensacji bólowych odczuwanych w okolicy serca, dość często spotykanym, szczególnie u osób młodych o wątłej budowie ciała, zazwyczaj w sytuacjach emocjonalnych ze wzmożonym napięciem i pobudzeniem nerwowym.
Objawy te są wyrazem zaburzeń układu nerwowego, dotyczących zwłaszcza regulacji czynności serca i naczyń wieńcowych.
Postępowanie. W okresie napadowego nasilenia dolegliwości bólowych w okolicy serca – zwłaszcza u osoby młodej i po zdenerwowaniu – należy:
●  zapewnić spokój,
●  podać jeden z następujących środków uspokajających: Neospasmina lub Passispasmin – 1 łyżka stołowa, mieszanka bromowa – 1 łyżka stołowa, krople nasercowe, np. Neocardina – 30 kropli, Intr. Valerianae – 30 kropli lub Nervosol – 1 łyżeczka do herbaty.

Zapobieganie występowaniu napadów nerwicy serca wymaga spełnienia takich warunków, jak:

●  prowadzenie spokojnego, regularnego trybu życia z długotrwałym odpoczynkiem nocnym (do 8 godzin),
●  unikanie wszelkich sytuacji konfliktowych zarówno denerwujących, jak i wzruszających,
●  unikanie ogólnego przemęczenia (odpowiednio dozowany wysiłek fizyczny jest jak najbardziej wskazany i pomocny w leczeniu),
●  okresowa zmiana środowiska (wyjazd do miejscowości klimatycznej lub na leczenie uzdrowiskowe),
●  nacieranie skóry całego ciała ręcznikiem zwilżonym chłodną wodą lub polewanie całego ciała wodą o temperaturze pokojowej,
●  racjonalne, regularne odżywianie się,
●  systematyczne leczenie, stosownie do wskazówek lekarskich.

Bóle w zawale serca

Zawał serca jest to obumarcie części mięśnia sercowego w następstwie jego niedokrwienia, zwykle wskutek ostrej niedrożności tętnicy wieńcowej. Nasilenie objawów chorobowych oraz rozległość zawału serca są różne i zależą od wielkości „zatkanego” naczynia.
Zastosowanie postępowania omówionego przy dusznicy bolesnej zwykle nie usuwa tych dolegliwości. Ból się potęguje, a samopoczucie chorego pogarsza.
Objawy. Znaczne nasilenie bólów i przedłużone utrzymywanie się bólów gniotących dławicowych za mostkiem, często promieniujących do żuchwy i lewego barku oraz towarzyszące często takie objawy, jak bladość, zlewne poty, znaczne osłabienie, niekiedy duszność, charczący oddech, ogólny niepokój, wskazują na potrzebę bardzo szybkiej pomocy lekarskiej. Praktycznie, jeśli nie ma natychmiastowego efektu po podaniu nitrogliceryny, to powinno się wezwać pogotowie ratunkowe.

2. Bóle umiejscowione poza okolicą serca

Wystąpienie bólów w klatce piersiowej (poza okolicą serca) może być objawem różnych chorób, lecz najczęściej występuje w związku z zapaleniem opłucnej, zatorem i w konsekwencji zawałem płuca, zapaleniem płuc, nerwobólem międzyżebrowym, odmą opłucnej (rozwijającą się zazwyczaj nagle po pęknięciu rozedmowego płuca np. po urazie, przy silnym kaszlu).

Nerwoból międzyżebrowy

Człowiek ma unerwienie segmentalne skóry i mięśni szkieletowych, tzn. korzenie nerwów pewnego odcinka rdzenia kręgowego, dające początek nerwom lub splotom nerwowym, unerwiają ruchowo lub odbierają bodźce czuciowe z odpowiadających im obszarów.
Nerwoból międzyżebrowy jest najlepszym tego przykładem. Promieniuje on od jednego kręgu piersiowego (lub kilku) wzdłuż przebiegu nerwu międzyżebrowego, poprzez przestrzeń międzyżebrową ku przedniej linii środkowej klatki piersiowej, z tym że – zgodnie z budową anatomiczną – przebieg tego promieniowania jest bardziej poziomy w górnych partiach klatki piersiowej, a bardziej łukowaty w dolnych partiach. Nerwoból międzyżebrowy może występować jednostronnie lub obustronnie.
Chorzy skarżą się zazwyczaj na przykry uciskający ból w pewnych partiach klatki piersiowej. Porównywany jest niekiedy do bólu opasującego, jakby spinającego klatkę piersiową na wzór obręczy. Dolegliwości te występują zwykle po urazach lub deformacjach w obrębie kręgosłupa, wyraźnie nasilają się podczas wszelkich ruchów w obrębie klatki piersiowej, a przede wszystkim przy ucisku, skrętach, skłonach lub zgięciach kręgosłupa. Obmacując delikatnie miejsce dolegliwości można się przekonać, że ucisk – nawet niewielki – wyraźnie nasila te dolegliwości. Stopniowo zaś przemieszczając palec uciskający stwierdza się, że można wyznaczyć obszar rozmieszczenia i przenoszenia się tego bólu, odpowiadający wyraźnie określonym przestrzeniom międzyżebrowym. Jest też oczywiste, że nie każdy ból w klatce piersiowej musi być bólem międzyżebrowym z podrażnienia lub odczynu zapalnego odpowiednich korzeni rdzeniowych, lecz pozostałością np. po półpaścu lub przebytym złamaniu żebra. Bóle te niekiedy mogą utrzymywać się nawet przez wiele miesięcy.
Bardzo często ból w klatce piersiowej może mieć charakter tzw. bólu rzutowanego z narządów wewnętrznych klatki piersiowej, np. z opłucnej, płuc, serca, przełyku. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że ból klatki piersiowej, nasilający się wyraźnie przy skłonach, skrętach i ucisku palpacyjnym, bardzo rzadko pochodzi z narządów wewnętrznych klatki piersiowej, a w szczególności bardzo rzadko jest to objaw niedokrwienia mięśnia sercowego. Jest to bardzo ważne, zwłaszcza w obecnej dobie, kiedy obserwujemy narastającą częstość występowania wad postawy oraz psychiczne obciążenie zagrożeniem zawałem serca i nagłą śmiercią sercową. Nie każdy ból w lewej części klatki piersiowej, mówiąc dokładniej w okolicy serca, musi być bólem pochodzenia wieńcowego i traktowany jako poważnie zagrażający zdrowiu i życiu człowieka, np. jako ból przed- lub zawałowy. Zróżnicowanie charakteru i pochodzenia tych dolegliwości, a w konsekwencji skuteczne postępowanie lecznicze powinien przeprowadzić lekarz.

Pierwsza pomoc:

●  środki przeciwbólowe (jeden z następujących leków: Polopiryna lub Gardan, Pabialgin, Pyralginum, Antidol, Paracetamol lub Acenol: 3 razy dziennie po 1 tabletce),
●  środki rozgrzewające w postaci różnych nacierań (Viprosal, Capsiderm, Capsigel lub Linimentum Capsici comp. itd.): wcierając 2 x dziennie w bolącą okolicę,
●  plastry gorczycowe lub inne na bolącą okolicę.

Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować