Ból w chorobie nowotworowej

Według definicji Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Bólu ból to nieprzyjemne zmysłowe i emocjonalne doświadczenie związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek bądź opisywanym w kategoriach takiego uszkodzenia.
Bóle należą do najczęstszych objawów występujących u chorych na nowotwór:
– są pierwszym objawem choroby u co trzeciego pacjenta;
– występują u 50-60% chorych w okresie leczenia onkologicznego;
– występują u 65-80% pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową (średnio u około 50% chorych, biorąc pod uwagę wszystkie stadia choroby nowotworowej).
Najwyższy odsetek chorych cierpiących z powodu bólu obserwuje się w przypadku zachorowania na nowotwór trzustki, kości, mózgu, płuc oraz głowy i szyi. Co najmniej jedna trzecia pacjentów określa ból jako umiarkowany lub silny.
Również u osób, które przeszły radykalną terapię onkologiczną i u których aktualnie nie stwierdza się cech aktywnej choroby (ang. cancer survivors), częstość występowania bólów jest wysoka i może obejmować 30% chorych.
Według definicji Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Bólu (International Association for the Study of Pain – IASP) ból to nieprzyjemne zmysłowe i emocjonalne doświadczenie związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek bądź opisywanym w kategoriach takiego uszkodzenia.
Zgodnie z koncepcją Cicely Saunders, założycielki hospicjum św. Krzysztofa w Londynie, bóle u pacjentów z chorobą nowotworową mają charakter wielowymiarowy, wszechogarniający (ang. total pain) i obejmują komponent bólu (cierpienia) fizycznego, psychicznego, społecznego oraz duchowego.
Bóle u pacjentów z chorobą nowotworową mogą być spowodowane następującymi przyczynami:
– bezpośrednio przez guz nowotworowy, na skutek ucisku, naciekania i niszczenia tkanek i narządów w jego otoczeniu (70-75%); są to „bóle nowotworowe” w ścisłym znaczeniu tego terminu);
– pośrednio przez chorobę nowotworową (np. w przypadku odleżyn lub kandydozy jamy ustnej) (5-20%);
– przez leczenie przeciwnowotworowe (np. bóle po mastektomii, polineuropatie obwodowe po chemioterapii) (10-25%);
– schorzeniami współistniejącymi (np. chorobą zwyrodnieniową stawów) (3-10%).
Bóle te mają najczęściej charakter przewlekły. Pod względem czasu trwania dzielą się na:
– ciągłe (ma je większość osób z zaawansowaną chorobą nowotworową);
– przerywane (występujące napadowo, np. bóle kolkowe brzucha; w okresach pomiędzy napadami chory nie odczuwa bólu).
Bóle ostre w tej grupie chorych są z reguły następstwem bolesnych procedur diagnostycznych i leczniczych (np. po biopsji wątroby lub pleurodezie), ale mogą też być spowodowane bezpośrednio przez nowotwór (np. w wyniku złamania patologicznego w miejscu przerzutu do kości) lub choroby współistniejące.
Pod względem patofizjologii bóle u osób chorych na raka dzielą się na:
– nocyceptywne, powstające na skutek stymulacji receptorów bólowych (nocyceptorów);
– neuropatyczne – spowodowane uszkodzeniem (lub chorobą) układu nerwowego somatosensorycznego (receptorów, włókien nerwowych przewodzących bodźce bólowe i ośrodków przetwarzających bodźce bólowe w OUN);
– mieszane – zawierające oba komponenty (nocyceptywny i neuropatyczny) (
Powyższy podział ma istotny wymiar praktyczny, jest pomocny w doborze leków i innych metod leczenia.
Należy pamiętać, że w przypadku bólów powodowanych zniszczeniem przez nowotwór elementów układu somatosensorycznego (bólów neuropatycznych) z reguły następuje jednocześnie naciekanie i odczyn zapalny w otoczeniu guza oraz stymulacja zlokalizowanych tam receptorów bólowych.
W związku z tym bóle te mają w rzeczywistości w wielu wypadkach charakter mieszany i należałoby raczej mówić o bólu złożonym, z dominującym komponentem neuropatycznym.
Podobnie jest w przypadku bólów somatycznych lub trzewnych, jeżeli dochodzi do niszczenia struktur układu somatosensorycznego w otoczeniu nowotworu.
Dzieje się tak np. w zaawansowanym raku trzustki, gdy w proces chorobowy włączony jest splot trzewny. Badania z zakresu patofizjologii bólów kostnych wykazują, że również w ich przypadku zachodzą zmiany, które świadczą o mieszanym, nocyceptywno-neuropatycznym charakterze.
Bóle neuropatyczne powstają najczęściej w wyniku uszkodzenia układu somatosensorycznego bezpośrednio przez guz nowotworowy (60-70%); mogą też być powikłaniem leczenia przeciwnowotworowego.
Większość chorych cierpi z powodu bólów umiejscowionych w dwóch lub trzech okolicach ciała, najczęściej o różnej patofizjologii i podatności na leczenie.
Dodano: 2017-05-26

Fragment pochodzi z książki

Krystyna de Walden-Gałuszko, Aleksandra Ciałkowska-Rysz (red. nauk.), Medycyna paliatywna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować