Rany i skaleczenia

Raną określa się przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych (skóry, błony śluzowej) i głębszych tkanek. Charakteryzuje je ból, krwawienie i rozejście się brzegów. Najczęściej spotykamy uszkodzenia skóry, ale rana może sięgać do jam ciała i narządów wewnętrznych.
Rozróżniamy otarcia naskórka oraz rany cięte, kłute, tłuczone, szarpane (darte), kąsane (gryzione), postrzałowe i inne, zależnie od okoliczności, w jakich powstały, i od narzędzia, jakim zostały zadane.

Otarcie naskórka

Otarcie naskórka następuje najczęściej przez niezbyt silny ucisk twardego, tępego narzędzia, upadek czy uderzenie o twarde, chropowate podłoże. Rana jest płytka, uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa skóry. Nie należy jednak lekceważyć drobnych uszkodzeń skóry, ponieważ mogą one być przyczyną zakażeń ropnych.

Rana cięta

Rana cięta powstaje w następstwie działania ostrego, tnącego przedmiotu, np. noża, brzytwy, szkła, blachy. Ma brzegi i ściany gładkie, równe. Krwawienie z takiej rany jest zwykle obfite, a krew wypływająca z rany usuwa zanieczyszczenia. Rany te goją się zwykle dobrze, niebezpieczeństwo zakażenia jest małe.

Rana kłuta

Rana kłuta ma cechy zbliżone do rany ciętej. Powstaje w wyniku zranienia ostrym, długim i wąskim narzędziem, jak: gwóźdź, widły, nóż, bagnet itp. Zewnętrzny otwór jest mały, natomiast kanał drążący może być głęboki. Przedmioty te wbijają się nieraz głęboko w tkanki i mogą spowodować rozległe uszkodzenia wewnętrzne.
Rana kłuta stwarza niebezpieczeństwo krwawienia wewnętrznego. Szczególnie groźne są przenikające rany kłute klatki piersiowej oraz jamy brzusznej. Rany kłute klatki piersiowej ze względu na możliwość uszkodzenia płuc, serca i wielkich naczyń krwionośnych mogą stać się przyczyną masywnego krwotoku i natychmiastowego zgonu. Rany jamy brzusznej ze względu na możliwość uszkodzenia jelit grożą zapaleniem otrzewnej i śmiercią, jeżeli chory nie zostanie we właściwym czasie poddany leczeniu operacyjnemu.

Rana tłuczona

Rana tłuczona powstaje w następstwie uderzenia tępym narzędziem, takim jak: kamień, młotek, laska itp. Brzegi jej są nierówne, zgniecione. Krwawienie jest skąpe, ponieważ naczynia krwionośne również ulegają zgnieceniu. Stłuczone tkanki łatwo obumierają, powstaje martwica. Obie te okoliczności: skąpe krwawienie i stłuczenie tkanek powodują szybki rozwój zakażenia.

Rana szarpana

Rana szarpana (darta) powstaje przy gwałtownym zetknięciu się z zakrzywionym narzędziem, np. z hakiem. Brzegi ma nierówne, poszarpane, a na dnie widać postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie. Często występuje ubytek skóry i tkanek głębszych.

Rana kąsana

Rana kąsana (gryziona), zazwyczaj niejedna, jest rezultatem pogryzienia przez zwierzęta domowe, takie jak: pies, kot albo koń, niekiedy przez zwierzęta dzikie (lis, wilk). Rany te są podobne do szarpanych, choć niekiedy mogą być nieznaczne i wyglądają niegroźnie. Pokąsanie przez zwierzę wiąże się z niebezpieczeństwem zakażenia, ponieważ flora bakteryjna, która znajduje się w jamie ustnej zwierząt, jest bardzo obfita i złośliwa.
Szczególne niebezpieczeństwo wiąże się z możliwością zakażenia się wścieklizną. Dlatego w każdym przypadku pokąsania przez zwierzę bez względu na rozległość rany należy niezwłocznie udać się do lekarza. Nawet pozornie błahe uszkodzenia stanowią poważne zagrożenie, gdyż zarazek wścieklizny wraz ze śliną zwierzęcia może wniknąć przez najdrobniejsze otarcie naskórka, nawet wtedy, gdy ukąszenie nastąpiło przez ubranie. Szczególnie niebezpieczne są rany twarzy, głowy i szyi, ponieważ wirus wścieklizny wędruje wzdłuż nerwów do mózgu; w takim przypadku droga zarazka jest krótka i rozwój choroby może nastąpić szybko. Jedynym sposobem uniknięcia śmiertelnej choroby jest szybkie zastosowanie szczepionki przeciw wściekliźnie.

Rana zatruta

W naszych warunkach geograficznych rany zatrute powstają po ukąszeniach przez żmiję zygzakowatą oraz po użądleniach przez pszczoły, osy i szerszenie.
Ukąszenie przez żmiję – widoczne są charakterystyczne dwa punkty ukąszenia oraz bolesny obrzęk i zasinienie skóry.
Objawy. Wkrótce pojawiają się objawy ogólne, tj. zawroty i ból głowy, nudności i wymioty, przyspieszenie tętna, obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia oddychania oraz zamroczenie, aż do utraty przytomności. W następstwie ukąszenia przez żmiję może dojść, w niewiele godzin, do zejścia śmiertelnego, szczególnie u dzieci.
Leczenie. Polega na możliwie wczesnym domięśniowym wstrzyknięciu surowicy przeciwko jadowi żmii. Można również ostrzyknąć okolicę rany.
Pierwsza pomoc – patrz: Ostre zatrucia.
Rana punktowa po użądleniu przez owady – widoczne jest najczęściej żądło. Jad pszczół, os i szerszeni wywołuje przejściowy, piekący obrzęk skóry i tkanki podskórnej oraz zaczerwienienie. Niekiedy, zwłaszcza u ludzi uczulonych na jad pszczeli, obrzęk może rozprzestrzeniać się szeroko, obejmując powieki, błonę śluzową jamy nosowo-gardłowej i zagrozić życiu chorego, powodując zamknięcie drożności krtani i tchawicy.
Leczenie. W tych stanach pomoc lekarska i podanie leków przeciwhistaminowych jest nieodzowne.
Pierwsza pomoc – patrz: Ostre zatrucia.

Rana postrzałowa

Rana postrzałowa może być spowodowana przez pociski z broni palnej (pistolet, karabin) albo przez odłamki wybuchającego pocisku, np. granatu, pocisku artyleryjskiego, miny, bomby lotniczej. Pocisk lub odłamek może pozostać w tkankach (rana ślepa) lub przebić je na wylot (rana przestrzałowa). Rany przestrzałowe mają wlot i wylot.
W ranach tych uszkodzenie tkanek jest następstwem nie tylko bezpośredniego ugodzenia pocisku, ale również działania jego energii kinetycznej. Jeżeli pocisk ugodził w jakąś szczególnie niebezpieczną część ciała, np. w czaszkę, klatkę piersiową, jamę brzuszną, zagrożenie życia zranionego jest poważne. Niekiedy giną oni na miejscu, lub też w krótkim czasie po wypadku. Szczególnie niebezpieczne są rany wywołane pociskami wybuchającymi, nie tylko ze względu na ich rozległość, lecz także ze względu na łatwy rozwój w nich zakażeń beztlenowcami, m.in. zgorzeli gazowej.

Prof. dr hab. med. Marian Barczyński, Dr med. Marcin Barczyński

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować