Przydatki macicy

 Każde z nich składa się z jajowodu i jajnika (ryc. 21.3).

Jajowody w liczbie dwóch, prawy i lewy, transportują komórkę jajową z jajnika do jamy macicy. Długość jajowodu wynosi ok. 11-14 cm. Jeden koniec jajowodu otwiera się do jamy macicy, drugi do jamy otrzewnej w bliskim sąsiedztwie jajnika. Wyróżnia się część śródścienną jajowodu leżącą już w obrębie macicy, bocznie od niej znajduje się część cieśniowa, długości 3-6 cm i średnicy 2-3 mm. Część cieśniowa poszerza się bocznie w tzw. bańkę jajowodu średnicy 4-10 mm. Bańka jajowodu kończy się tzw. lejkiem otoczonym strzępkami. Jajowód ze względu na swój kształt przypomina trąbkę, natomiast położenie jajowodu w stosunku do jajnika przypomina „ramię obejmujące bliską osobę”.

Najistotniejszymi dla funkcji jajowodu elementami budowy są komórki rzęskowe oraz mięśniówka jajowodu. To ruch rzęsek komórek rzęskowych oraz skurcze mięśniówki transportują komórkę jajową w kierunku jamy macicy. W obrębie jajowodu dochodzi najczęściej do zapłodnienia tej komórki.

W razie wystąpienia ciąży poza jamą macicy, czyli w tzw. ciąży ektopowej (pozamacicznej), jajowód jest najczęstszym miejscem takiej nieprawidłowej lokalizacji ciąży.

Jajniki w liczbie dwóch są odpowiednikiem jąder u mężczyzn. U kobiet, które nie rodziły, leżą bocznie od macicy, na ścianie bocznej miednicy mniejszej objęte „jak ramieniem” przez jajowody. Położenie jajnika pod wpływem ciąży ulega zmianie i po jej zakończeniu jajnik zazwyczaj nie powraca do pierwotnego swojego położenia. Jajniki dojrzałej kobiety mają kształt daktylowaty, zabarwienie szaroróżowe, długość 3-5 cm, szerokość 2 cm i grubość ok. 1 cm. Wraz z wiekiem wielkość jajnika ulega zmniejszeniu tak, że około rok po ostatniej miesiączce prawidłowo nie jest wyczuwalny badaniem ginekologicznym. Jeżeli jajnik jest po tym okresie stwierdzany badaniem ginekologicznym to mówi się o zespole jajników badalnych po menopauzie, co może wiązać się z obecnością zmian patologicznych w obrębie jajnika i wymaga szczegółowej diagnostyki.

Na przekroju jajnika wyróżnia się w kierunku od zewnątrz do wewnątrz nabłonek płciowy, pokrywający ok. 3/4 powierzchni jajnika, następnie osłonkę białawą (zagęszczenie tkanki łącznej), korę i rdzeń jajnika. Rdzeń jajnika składa się z tkanki łącznej i naczyń krwionośnych, które wchodzą w obręb jajnika przez tzw. wnękę. W obrębie kory jajnika leżą różne rodzaje pęcherzyków jajnikowych, ciałka żółte i ciałka atretyczne (zanikowe). Przed wystąpieniem regularnych owulacji powierzchnia jajnika jest gładka. Po pojawieniu się owulacji powierzchnia jajników staje się nierówna, co jest zjawiskiem prawidłowym i odzwierciedla przebyte pęknięcia pęcherzyków jajnikowych.