Podwzgórze

Podwzgórze jest elementem ośrodkowego układu nerwowego, leży w jego środkowo-dolnej części. Pełni ono funkcję nadrzędną w układzie endokrynologicznym. Pełni funkcję nadrzędną w układzie endokrynologicznym. Wydziela hormony, regulujące pracę wielu gruczołów wydzielania wewnętrznego, liberyny — hormony stymulujące i statyny — hamujące wydzielanie przysadkowe.

Regulacja wydzielania hormonów podlega mechanizmowi sprzężenia zwrotnego ujemnego. Jeśli jakiegoś hormonu we krwi jest „za mało”, wiadomość ta przekazywana jest do podwzgórza, które w odpowiedzi wydziela odpowiednią liberynę, pobudzającą przysadkę do wytwarzania brakującego hormonu, który z kolei działa na odpowiedni gruczoł wydzielania wewnętrznego, by zwiększył wydzielanie danej substancji. Gdy stężenie tej ostatniej wzrośnie, dochodzi do hamowania opisanego ciągu reakcji poprzez wydzielaną przez podwzgórze statynę. I tak na przykład, gdy dojdzie do obniżenia w surowicy stężenia hormonu wydzielanego przez tarczycę — tyroksyny, podwzgórze zaczyna wydzielać odpowiednią liberynę, która stymuluje komórki przysadki odpowiedzialne za produkcję hormonu tyreotropowego do jego wydzielania. Hormon ten z kolei, działając na komórki tarczycy, powoduje wzrost produkcji i wydzielania do krwi tyroksyny.

Poza wydzielaniem statyn i liberyn podwzgórze produkuje również dwa hormony o działaniu docelowym na tkanki organizmu. Sa nimi wazopresyna, inaczej hormon antydiuretyczny (ADH), i oksytocyna. Hormon antydiuretyczny, jak sama nazwa wskazuje, przeciwdziała, czyli hamuje diurezę. Stymuluje wchłanianie wody w kanalikach nefronów, co skutkuje zagęszczeniem moczu i zmniejszeniem jego ilości. Druga nazwa hormonu — wazopresyna (vasa „naczynie” z łac.) — również mówi o jego działaniu — skurczu naczyń, w wyniku którego dochodzi do wzrostu ciśnienia krwi.

Oksytocyna jest wydzielana na skutek podrażnienia brodawki sutkowej oraz narządów płciowych żeńskich. W pierwszym przypadku dochodzi do wydzielania mleka z gruczołów piersiowych (w okolicznościach, gdy organizm jest do tego przystosowany). W drugim przypadku, gdy do podrażnienia narządów płciowych dochodzi podczas aktu płciowego, oksytocyna powoduje nasilenie skurczów mięśni macicy i jajowodów, a tym samym przyspiesza transport spermatocytów do bańki jajowodu, gdzie dochodzi do zapłodnienia (jeśli dzieje się to w okresie owulacji). Ilość oksytocyny we krwi kobiety zwiększa się również pod koniec ciąży. Jest ona potrzebna, by pobudzić macicę do skurczów porodowych.