Insektycydy (środki owadobójcze)

Insektycydy ze względu na szeroki zakres stosowania i ilość użytkowanych preparatów mają największe znaczenie w ochronie roślin i toksykologii. Najważniejsze są związki polichlorowe i fosforoorganiczne.

Insektycydy polichlorowe

Klasycznym przedstawicielem tych związków jest DDT. Preparatami zawierającymi DDT jako główny składnik są: Fumatox DG, Mgławik. Szkodliwe działanie związków polichlorowych na organizm ludzki dotyczy przede wszystkim tkanki nerwowej.
Objawy zatrucia. W przypadku ostrego zatrucia w zależności od wielkości dawki (narażenia) i drogi wchłaniania mogą wystąpić w czasie od pół do kilku godzin. Najpierw występuje niepokój, ogólne złe samopoczucie, mdłości, czasem wymioty, nadmierna pobudliwość, zaburzenia koordynacji ruchów, drętwienie języka, mrowienie w okolicy ust, przeczulica twarzy i kończyn, bóle i zawroty głowy. Później drżenia mięśniowe lub drgawki uogólnione, szczękościsk, dalej zaburzenia świadomości, tętna i oddechu. Śmierć może nastąpić wśród objawów obrzęku płuc, migotania komór lub porażenia układu oddechowego. Po przeżyciu ostrych zatruć występują zmiany w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym (zaburzenia w chodzeniu, upośledzenie słuchu, porażenia i zaniki mięśni), uszkodzenia wątroby, nerek i mięśnia sercowego.
Pierwsza pomoc. W zatruciu doustnym – węgiel leczniczy, prowokowanie wymiotów, siarczan sodu i płynna parafina. Nie wolno podawać oleju rycynowego, mleka, tłuszczów i alkoholu. Konieczny pilny kontakt z ośrodkiem zatruć.

Insektycydy fosforoorganiczne

Są to syntetyczne estry kwasów fosforowego, tiono-, dwutio- i pirofosforowego. W Polsce dopuszczone są do użytku jako środki owadobójcze, m.in. chlorfenwinfos (preparat Birlane), dichlorfos (preparaty Dedevap, Nogos, Winylfos, Szklarnik). Estry fosforoorganiczne, podobnie jak związki polichlorowe, dobrze rozpuszczają się w tłuszczach, a źle lub wcale nie rozpuszczają się w wodzie. Łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego, a także przez drogi oddechowe i skórę. Ich działanie polega na hamowaniu aktywności esterazy cholinowej, bardzo ważnego w organizmach zwierzęcych enzymu, który rozkłada acetylocholinę. Jeżeli nie ma czynnej esterazy, acetylocholina gromadzi się w nadmiarze, a ponieważ jest ona stymulatorem układu nerwowego ośrodkowego i obwodowego, a zwłaszcza układu przywspółczulnego, dochodzi do znamiennych zaburzeń czynności wszystkich narządów wewnętrznych sterowanych przez ten układ. Ponadto wzrasta pobudliwość układu nerwowego ośrodkowego i ruchowych zakończeń nerwowych w mięśniach szkieletowych.
Objawy zatrucia. Odpowiednio do powyższego mechanizmu działania związków fosforoorganicznych, zatrucia nimi wywołują trzy rodzaje objawów:
●  Objawy zależne od pobudzenia układu przywspółczulnego w postaci potów, ślinotoku, łzawienia, mdłości i wymiotów, kolki jelitowej, biegunki, skurczów oskrzeli, zwężenia źrenic (w końcowym okresie następuje rozszerzenie), zwolnienia tętna, początkowo podwyższenie, potem obniżenie ciśnienia krwi;
●  Objawy zależne od podrażnienia, a następnie porażenia połączeń nerwowych w zwojach układu autonomicznego i zakończeń nerwów ruchowych w mięśniach (działanie nikotynowe), w postaci drżeń włókienkowych mięśni (zwłaszcza twarzy, powiek, szyi), sztywnienia łydek, drętwienia i silnego osłabienia mięśni, przyspieszenia tętna i przejściowego podwyższenia ciśnienia krwi; objawy te ujawniają się po objawach muskarynowych;
●  Objawy zależne od pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, w postaci niepokoju, lęku, zniesienia wrażliwości na ból, zahamowania odruchów, niezborności ruchowej, utrudnienia mowy, nieregularnych oddechów, śpiączki.
Zgon może nastąpić wskutek porażenia układu oddechowego lub mięśni klatki piersiowej, obrzęku płuc lub zatrzymania czynności serca.
Pierwsza pomoc. W zatruciach przez skórę (częstych) usunąć skażoną odzież, zmyć skórę wodą z mydłem. Ratownik powinien chronić się przed skażeniem (rękawiczki gumowe, ewentualne sztuczne oddychanie). Przy skażeniu oka przemyć spojówki. W zatruciu doustnym – węgiel leczniczy, prowokowanie wymiotów, sól glauberska, zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych, tlen. Natychmiastowe odwiezienie do szpitala.

Prof. dr hab. med. Janusz Pach

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować