Gorączka – objaw najczęściej niepokojący rodziców

Gorączka u dziecka, zwłaszcza – u niemowlęcia, jest przyczyną dużego niepokoju rodziców. Stanowi powód około 30% wszystkich wizyt u lekarza, przy czym w około 15-20% przypadków, mimo dokładnie zebranego wywiadu i starannego badania lekarskiego, nie udaje się ustalić jej przyczyny. Stwierdzeniu u dziecka gorączki zawsze towarzyszy niepokój, że może być ona początkiem rozwoju poważnych zakażeń bakteryjnych, np. nerek, ośrodkowego układu nerwowego czy płuc.
Zwykle rodzice bardzo obawiają się gorączki, a na temat jej szkodliwości krąży wiele fałszywych przekonań – wręcz mitów, włącznie z tym, że gorączka powyżej 39,5°C sama w sobie może być przyczyną śmierci, albo prowadzi do uszkodzenia mózgu.
Normalna temperatura ciała ludzkiego to 36-37°C. Gorączka to podwyższenie temperatury powyżej tej normy, przy czym dokładna wartość, różnicująca pomiędzy normą a patologią, zależy od miejsca pomiaru temperatury. Pod pachą i w pachwinie o gorączce mówi się powyżej 37,5°C, w ustach – powyżej 37,8°C, a w odbytnicy – powyżej 38°C. Ciepłota ciała utrzymująca się między 37°C a 38°C jest nazywana stanem podgorączkowym.
Gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu. Pomaga zwalczać drobnoustroje chorobotwórcze, które w podwyższonej temperaturze są szybciej niszczone. Gorączka zwiększa też ukrwienie tkanek, dzięki czemu szybciej docierają do nich komórki konieczne do obrony przed infekcją.
Gorączkę najlepiej mierzyć termometrami cyfrowymi, bo wyniki pomiaru są dokładne i otrzymujemy je szybko. Termometry rtęciowe również są dokładne, ale czasami – zwłaszcza u małych dzieci – kłopotliwe w użyciu. Najmniej dokładne są termometry paskowe z czujnikiem w smoczku. Bardzo dobre są natomiast termometry mierzące temperaturę w uchu. Jednak nie nadają się one do wykorzystania u niemowląt poniżej 3. miesiąca życia – ze względu na wąski przewód słuchowy zewnętrzny.
U gorączkującego dziecka należy ocenić:
– ogólne zachowanie i żywotność;
– kolor skory i obecność ewentualnej wysypki (szczególne znaczenie ma obecność wybroczyn!);
– stan nawodnienia i ukrwienia obwodowych części ciała (sine, zimne lub blade kończyny);
– wartość ciśnienia tętniczego krwi.
Ocena powyższych parametrów decyduje o sposobie postępowania z gorączkującym dzieckiem – zostawieniu go na obserwację szpitalną lub odesłaniu do domu z odpowiednimi zaleceniami.
Postępowanie z gorączkującym dzieckiem zależy też od jego wieku. U niemowląt w pierwszych 3 miesiącach życia, nawet jeśli nie ma żądnych spośród wymienionych wyżej objawów, należy zachować szczególną czujność – m.in. ze względu na późny rozwój symptomów sepsy, której nie można rozpoznać badaniem lekarskim ani podstawowymi badaniami dodatkowymi. Stąd też w tej grupie wiekowej gorączka wiąże się ze stosunkowo wysokim ryzykiem. Pocieszeniem niech będzie fakt, że – statystycznie rzecz ujmując – sepsa rzadko występuje w pierwszych 3 miesiącach życia.
U dzieci pomiędzy 3. miesiącem a 3. rokiem życia sposób postępowania w każdym przypadku gorączki należy rozpatrywać indywidualnie.
U dzieci powyżej 3. roku życia, pod warunkiem, że stan ogólny jest dobry, można odczekać – nawet, gdy gorączka jest wyższa niż 39°C. Postępowanie takie jest jednak zazwyczaj bardzo trudne do zaakceptowania przez rodziców.
Jeśli nie stwierdza się ewidentnej choroby, dziecko może być odesłane do dalszej obserwacji domowej bez zalecania leczenia. Lekarz podejmuje taką decyzję w oparciu o następujące kryteria:
– dziecko było zdrowe przed pojawieniem się gorączki;
– nie występują znaczące czynniki ryzyka żadnych schorzeń;
– dziecko jest w dobrym stanie ogólnym;
– wyniki badań dodatkowych kwalifikują dziecko do grupy niskiego ryzyka schorzeń, którym może towarzyszyć gorączka;
– rodzice lub opiekunowie dziecka są rozsądni w ocenie stanu zdrowia małego pacjenta oraz dysponują środkiem transportu pozwalającym na przewiezienie dziecka do szpitala w przypadku pogorszenia stanu jego zdrowia.

Co powinni zrobić rodzice dla gorączkującego dziecka przed wizyta u lekarza?

1. Podawać duże ilości płynów do picia, bo gorączkujące dziecko traci dużo wody przez pocenie, szybszy oddech i ewentualne wymioty.
2. Przy wysokiej gorączce (powyżej 39-40°C) podawać dostępne bez recepty środki obniżające temperaturę (paracetamol, ibuprofen) – w dawkach wskazanych na opakowaniu.
3. Zastosować okłady ochładzające na brzuszek i głowę dziecka lub kąpiele w letniej wodzie (25-32°C).

W jakich sytuacjach konieczna jest pilna wizyta u lekarza?

1. Gdy u gorączkującego dziecka występuje niemożność dotknięcia brodą do klatki piersiowej – objaw sztywności karku.
2. Gdy ogólny stan dziecka pogarsza się – jest nadmiernie spokojne lub pobudzone.
3. Gdy nie ma reakcji na podawane środki przeciwgorączkowe, a ciepłota ciała przekracza 40°C.
4. Gdy u dziecka występują drgawki gorączkowe.
5. Gdy dziecko odmawia przyjmowania płynów doustnie lub pije niewiele.
6. Gdy gorączce towarzyszą jakiekolwiek bóle.
7. Gdy gorączka utrzymuje się przez 3-4dni.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości najlepiej jednak kierować się zasadą, w myśl której lepiej – nawet kilkakrotnie – zabrać do lekarza zdrowe dziecko, niż jeden raz zgłosić się za późno!

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Grażyna Słodek, specjalista pediatrii

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować