Czy można ćwiczyć gdy jest się chorym? Rola wysiłku fizycznego w przebiegu chorób przewlekłych.

Astmie bardzo często towarzyszy uczucie duszności i kaszel w trakcie wysiłku fizycznego. Jednak wbrew pozorom, objawy te są jak najbardziej pożądane. Leczenie, dobrane odpowiednio do stopnia ciężkości choroby, pozwala zapobiegać napadom braku tchu i pozwala nawet na bardzo intensywne treningi. Dzięki regularnym ćwiczeniom poprawia się ogólna wydolność układu oddechowego, wzrasta pojemność płuc, przez co ataki astmy występują rzadziej i mają mniejsze nasilenie. Nie należy jednak uprawiać sportu w trakcie zaostrzenia choroby. Dla osób z astmą oskrzelową najbardziej polecane są treningi interwałowe, a więc takie, w których okresy bardzo intensywnego wysiłku i mniejszej aktywności występują naprzemiennie. Ćwiczenia powinny być zawsze poprzedzone rozgrzewką i zakończone tzw. fazą wyciszenia (cool down), w trakcie której stopniowo zwalnia się intensywność i tempo wysiłku, przygotowując organizm do odpoczynku. Przed planowaną aktywnością fizyczną warto zażyć dawkę leku krótkotrwale rozszerzającego oskrzela, co zwiększy tolerancję wysiłku. Jeśli podczas ćwiczeń wystąpi atak duszności, należy je przerwać i zażyć dodatkową dawkę tego leku.

Zmiany zapalne i rozedmowe w POChP są nieodwracalne. Jednak zaprzestanie palenia tytoniu i unikanie narażenia na pyły i gazy pozwala znacząco spowolnić jej przebieg, a nawet zahamować go na danym etapie. Ponadto ogólna poprawa wydolności krążeniowo-oddechowej korzystnie wpływa na jakość życia osób z POChP, umożliwiając im w pełni aktywne życie zawodowe i społeczne. Dobór treningu zależy od stopnia zaawansowania choroby i kondycji chorego. Wskazane są ćwiczenia oddechowe oraz ogólnorozwojowe: marsze, bieganie, jazda rowerem, itp. Ćwiczenia powinny być wykonywane codziennie, a w najgorszym razie – trzy razy w tygodniu.

Choroba niedokrwienna serca jest związana ze zwężeniem naczyń wieńcowych, które odżywiają mięsień sercowy, umożliwiając mu wydajną pracę. Wysiłek fizyczny poprawia wydolność układu krążenia poprzez poprawę kurczliwości mięśnia sercowego, obniżenie ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu. Wszystkie te czynniki opóźniają powstawanie zmian niedokrwiennych serca. W przypadku IHD ćwiczenia nie powinny być zbyt intensywne. Najlepsze są marsze, łagodny jogging, pływanie i jazda rowerem – wykonywane w takim tempie, aby tętno nie wzrosło powyżej 130 uderzeń serca na minutę. Treningi powinny odbywać się minimum trzy razy w tygodniu i trwać 30 minut. Jeśli początkowo Twoja kondycja nie jest najlepsza, możesz np. podzielić półgodzinny wysiłek na 10 minutowe bloki wykonywane o różnych porach dnia.

Zawał jest konsekwencją choroby niedokrwiennej serca, a wystąpienie bólu zawałowego jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku fizycznego (nawet chodzenia). Niemniej jednak, po przebytym zawale niezbędnym elementem rehabilitacji są odpowiednio dobrane ćwiczenia. Wskazane są takie dyscypliny, w których wykonywana praca ma stałą intensywność, bez nagłych zrywów. Podobnie jak w IHD, polecane są marsze, jazda rowerem, pływanie. Dzięki regularnym ćwiczeniom poprawia się tolerancja wysiłku i ukrwienie mięśnia sercowego. Z kolei częstość akcji serca i jego zapotrzebowanie na tlen zmniejszają się, co poprawia tolerancję wysiłku i sytuacji stresowych.

W tym typie cukrzycy wrażliwość tkanek na insulinę jest obniżona. Natomiast wysiłek fizyczny zwiększa ją. W trakcie ćwiczeń zawarta we krwi glukoza (cukier) jest w większej ilości wykorzystywana w celu pozyskania energii potrzebnej mięśniom do pracy. Ponadto ruch sprzyja redukcji masy ciała, co ma niebagatelne znaczenie dla uzyskania kontroli nad chorobą. Planując trening, należy jednak pamiętać, że zbyt intensywny wysiłek może prowadzić do hipoglikemii (obniżenia poziomu cukru we krwi), która w skrajnych przypadkach może być niebezpieczna dla zdrowia i życia. Dlatego planując zajęcia sportowe, trzeba zmniejszyć dawkę insuliny albo spożyć dodatkowy lekki posiłek lub wypić porcję soku.

Podwyższony poziom cholesterolu we krwi jest m.in. czynnikiem ryzyka zawału serca, udaru mózgowego i niedokrwienia kończyn. Regularny wysiłek fizyczny pozwala obniżyć stężenie „złego” cholesterolu (LDL) i sprzyjają wzrostowi „dobrego” (HDL). Poza tym poprawia przepływ krwi w naczyniach i ogranicza odkładanie złogów cholesterolowych na ich ścianach.

Ćwiczenia fizyczne wpływają pozytywnie na elastyczność ścian naczyń, dzięki czemu nie tylko zapobiegają nadciśnieniu tętniczemu, ale pozwalają także obniżyć jego podwyższone wartości – tak skurczowe, jak i rozkurczowe. Ponadto uprawianie sportu pomaga zmniejszyć masę ciała i utrzymać ją na prawidłowym poziomie, co również przyczynia się do spadku ciśnienia i w początkowych fazach choroby może zastąpić leczenie farmakologiczne.

Znacznie zwiększona masa ciała to nie tylko defekt kosmetyczny, ale przede wszystkim czynnik ryzyka rozwoju chorób układu krążenia, cukrzycy, uszkodzenia nerek, zaburzeń miesiączkowania, nowotworów piersi i trzonu macicy, a także dodatkowe obciążenie dla stawów. Odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne przyśpieszają metabolizm i w połączeniu z niskokaloryczną dietą sprzyjają utracie masy ciała. Na początek szczególnie polecane są ćwiczenia w wodzie, dzięki którym minimalizuje się ryzyko kontuzji związane z nadmiernym obciążeniem stawów.

Regularny trening pozwala zachować fizjologiczny zakres ruchów w stawach. Wzmacnia także aparat więzadłowy i mięśnie, oraz łagodzi dolegliwości bólowe związane ze zmianami zwyrodnieniowymi i przeciążeniem aparatu ruchu.

Z wiekiem gęstość kości zmniejsza się, czemu sprzyjają zaburzenia hormonalne, które często pojawiają się u osób starszych, oraz monotonna dieta. Zdania lekarzy na temat wpływu ćwiczeń fizycznych na gęstość kości są podzielone. Istnieje jednak szereg prac naukowych, w których dowiedziono, że ćwiczenia – zwłaszcza te z obciążeniem pionowym – mogą dawać pozytywne efekty. Niepodważalny jest natomiast wpływ wysiłku fizycznego na rozwój masy mięśniowej, a mocne mięśnie działają podczas upadków jak gorset, chroniąc kości przed złamaniem – nawet, gdy te są osłabione poprzez zmiany osteoporotyczne.

Niewydolne zastawki żylne w kończynach sprawiają, że krew zalega na obwodzie, nogi puchną i bolą. Dolegliwości nasilają się przy długotrwałym przebywaniu w pozycji stojącej lub siedzącej z opuszczonymi nogami. Ćwiczenia poprawiają przepływ krwi, a mocne mięśnie nóg działają jak pompa, która przesuwa krew w stronę serca. Dzięki temu objawy choroby żylakowej są znacznie łagodniejsze i zmniejsza się ryzyko zakrzepicy żylnej.

Wysiłek fizyczny może chronić przed niektórymi typami nowotworów, m. in. przed rakiem jelita grubego, nowotworami piersi i macicy. Dzieje się tak za sprawą pozytywnego wpływu ruchu na perystaltykę i dzięki redukcji tłuszczowej masy ciała na rzecz masy mięśniowej.

Ćwiczenia fizyczne są niezbędnym czynnikiem warunkującym powrót do zdrowia osób po udarach niedokrwiennych i krwotocznych. Rehabilitacja umożliwia zmniejszanie napięcia spastycznego kończyn, zapobiega przykurczom, pozwala na utrzymanie pełnego zakresu ruchów w porażonych kończynach oraz pomaga zapobiegać odleżynom i powikłaniom krążeniowo-oddechowym. Pierwsze ćwiczenia powinny odbywać się jeszcze w szpitalu pod okiem wykwalifikowanego rehabilitanta. Również potem, do czasu odzyskania sprawności, treningi powinny odbywać się w asyście drugiej osoby.

Ćwiczenia fizyczne pozwalają na dłuższe zachowanie pełnej ruchomości w stawach. Zapobiegają przykurczom i łagodzą dolegliwości bólowe. Przeciwwskazane są ćwiczenia z nadmiernym obciążeniem (dźwiganie ciężarów) oraz w pozycjach niefizjologicznych – z mocno wygiętym kręgosłupem. Dobrze działają ćwiczenia w odciążeniu, np. w basenie lub z użyciem specjalnych wysięgników.

W trakcie ostrej infekcji wirusowej lub bakteryjnej przebiegającej z wysoką gorączką uprawianie sportu jest przeciwwskazane. Jednak gdy miną już najcięższe objawy choroby, łagodne ćwiczenia wpływają stymulująco na układ odpornościowy, przyśpieszając powrót do pełnej formy i zmniejszając ryzyko powtórnego zachorowania.

Warto więc już dziś wybrać się na spacer, a przy najbliższej wizycie u swojego lekarza spytać, jaki rodzaj wysiłku fizycznego jest najbardziej korzystny przy aktualnym stanie zdrowia. Pierwsze efekty rzetelnych treningów odczujesz już po miesiącu. Powodzenia!