Padaczka

Jest to choroba charakteryzująca się nawracającymi zaburzeniami czynności mózgu, najczęściej w formie napadów utraty przytomności z drgawkami lub bez nich. Podłożem padaczki jest nieprawidłowa czynność bioelektryczna mózgu, która może się rozpocząć w pewnym określonym obszarze (ognisko padaczkorodne), a następnie rozprzestrzenić na cały mózg (uogólnione wyładowania).
Pojedynczy napad padaczkowy nie upoważnia do rozpoznania padaczki jako choroby. Napadowa utrata świadomości z drgawkami lub inna forma napadu padaczkowego może pojawić się pod wpływem różnych czynników i nigdy więcej się nie powtórzyć. Najczęściej dzieje się to u dzieci pod wpływem podwyższonej temperatury. Pojedynczy napad drgawek gorączkowych nie stanowi dużego zagrożenia padaczką. Jest jedynie dowodem na zwiększone pogotowie drgawkowe, czyli skłonności mózgu do reagowania wyładowaniem napadowym. Jest ona częsta w przypadku mózgu niedojrzałego lub z jakiegoś powodu uszkodzonego i zwykle ustępuje po pewnym czasie. Dzieci, które mają drgawki gorączkowe, powinny być szczególnie troskliwie leczone w trakcie infekcji, tak aby nie dopuścić do krytycznego wzrostu temperatury. Nie muszą być natomiast przewlekle leczone lekami przeciwpadaczkowymi.
Przyczyną padaczki może być uszkodzenie mózgu powstające w okresie okołoporodowym lub w następnych latach życia. Najczęściej jest to uraz, a u ludzi starszych niedokrwienie mózgu. Większość przypadków padaczki rozpoznawanych u dzieci nie ma ustalonej przyczyny, rozpoznaje się wtedy padaczkę samoistną (idiopatyczną). Wystąpienie napadów padaczkowych w wieku dorosłym z reguły wiąże się z jakąś konkretną chorobą, dlatego jest to tzw. padaczka objawowa. Jednym z częstych powodów padaczki u osób dorosłych jest również alkoholizm. Napady padaczkowe występują tutaj typowo po nagłym przerwaniu „ciągu” alkoholowego.
Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją, napady padaczkowe dzieli się na uogólnione i częściowe.
W napadach uogólnionych wyładowanie bioelektryczne obejmuje od razu obie półkule mózgowe, natomiast w napadach częściowych wyładowanie obejmuje część jednej półkuli mózgu.
Najczęstszym uogólnionym napadem padaczkowym u osób dorosłych jest tzw. napad duży (grand mal), czyli napad toniczno-kloniczny. Zaczyna się on nagłą utratą przytomności powodującą upadek chorego. Natychmiast po upadku występuje wzmożone (toniczne) napięcie mięśni całego ciała, powodujące często odgięcie głowy do tyłu i wyprężenie kończyn. W tym czasie chory nie oddycha, wobec czego stopniowo narasta sinica powłok. Faza toniczna napadu trwa kilka, kilkanaście sekund, czasem przedłuża się do minuty. Po niej następuje faza kloniczna napadu, czyli drgawki uogólnione kończyn i głowy.
W tej fazie chory zaczyna już oddychać, ale w sposób mało wydolny. W czasie napadu dochodzi zwykle do przygryzienia języka oraz bezwiednego oddania moczu, a czasem stolca. Po ustąpieniu drgawek chory jest jeszcze przez pewien czas nieprzytomny, a po odzyskaniu przytomności może być senny lub zamącony.
Innym rodzajem uogólnionego napadu padaczkowego, występującego częściej u dzieci, jest tzw. napad mały (petit mal). Może występować w postaci tzw. „wyłączania się”. Dziecko wtedy nagle przerywa wykonywaną czynność i przez kilka sekund jest jakby wyłączone z otoczenia, nie nawiązuje kontaktu i nie odpowiada na zadawane pytania. Po ustąpieniu napadu powraca ono natychmiast do przerwanej czynności, często nie ma świadomości chwilowego wyłączenia się. W tym rodzaju napadów nie dochodzi do upadku ani nie pojawiają się drgawki.
Do napadów uogólnionych zalicza się również napady miokloniczne polegające na szybkich skurczach mięśni (zrywania mięśniowe) występujących w różnych miejscach, którym może, ale nie musi towarzyszyć utrata przytomności, oraz tzw. napady atoniczne, w których utracie przytomności towarzyszy nagłe zwiotczenie mięśni i upadek.
Napady częściowe dzielą się na proste i złożone.
W napadach prostych nie dochodzi do utraty przytomności, natomiast pojawiają się drgawki lub proste zaburzenia czucia w postaci niedoczulicy, drętwienia lub mrowienia w określonej okolicy ciała. W napadach częściowych złożonych pacjent traci kontakt z otoczeniem, wykonuje różnorodne automatyzmy ruchowe i może mieć różne, złożone doznania zmysłowe lub czuciowe. Szczególny rodzaj napadów częściowych złożonych występuje w tzw. padaczce skroniowej, w której chorzy mają złudzenia węchowe lub słuchowe, często połączone z niepokojem lub pobudzeniem. Niekiedy napady uogólniają się i dochodzi do typowego dużego napadu.
Napady padaczkowe mogą występować z różną częstotliwością, od kilku w ciągu dnia, do pojedynczych w ciągu całego życia. Częstotliwość napadów małych jest zwykle większa niż dużych. Wystąpienie napadu padaczkowego jest trudne do przewidzenia, niekiedy jednak przed napadem występuje charakterystyczna aura. Częste występowanie napadów, szczególnie dużych jest bardzo niekorzystne dla mózgu, ponieważ w trakcie napadu dochodzi do częściowego jego niedotlenienia. Szczególnie niebezpieczną sytuację stwarza tzw. stan padaczkowy, w którym napad przedłuża się powyżej 30 minut lub krótsze napady występują bez przerwy, jeden po drugim. Kumulujące się niedotlenienie mózgu prowadzi do jego obrzęku i może być przyczyną śmierci. Natomiast pojedynczy napad padaczkowy o typowym przebiegu nie stanowi zwykle istotnego zagrożenia dla chorego. Potencjalne niebezpieczeństwo wiąże się z sytuacją wystąpienia napadu np. w czasie kąpieli, wykonywania pracy na wysokości lub posługiwania się ostrym narzędziem.
Pomoc choremu w trakcie napadu powinna polegać na zabezpieczeniu go przed upadkiem i uderzaniem drgających kończyn o twarde podłoże oraz na zapobieganiu przygryzieniu języka przez wsunięcie między zęby np. patyka czy szpatułki. Nie powinno się zupełnie krępować ruchów chorego ani na siłę rozwierać zaciśniętych już zębów.
Nie ma również powodu, aby bezpośrednio po napadzie podawać choremu, np. w postaci zastrzyku domięśniowego, dodatkowych leków przeciwpadaczkowych lub uspokajających.
Leczenie. Dodatkowe leczenie jest natomiast konieczne w razie wystąpienia stanu padaczkowego, który jest bezwzględnym wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji.
Farmakologiczne leczenie padaczki to systematyczne i wieloletnie przyjmowanie jednego lub kilku leków przeciwpadaczkowych. Leczenie to powinno być ustalone i prowadzone przez doświadczonego lekarza, najlepiej neurologa. Zasadą jest przyjmowanie najmniejszej liczby leków w skutecznej dawce. Optymalna jest monoterapia, czyli przyjmowanie tylko jednego leku. Nie zawsze jednak jest to możliwe i u części osób konieczne jest kojarzenie różnych leków przeciwpadaczkowych.
Najczęstszym powodem zwiększenia się liczby napadów, aż do stanu padaczkowego włącznie jest nagłe odstawienie leków lub nieregularne ich przyjmowanie.
Czasem mogą to być inne dołączające się choroby lub stany, które mają wpływ na wchłanianie i stężenie leków przeciwpadaczkowych we krwi. Brak efektu terapeutycznego jest wskazaniem do oznaczenia stężenia przyjmowanych leków przeciwpadaczkowych we krwi dla sprawdzenia, czy jest ono w określonym zakresie terapeutycznym.
Równie ważne jak farmakologiczne jest pozafarmakologiczne leczenie padaczki. Obejmuje ono unikanie czynników prowokujących napady, takich jak błyski świetlne, przemęczenie, stres, alkohol, a także psychoterapię i rehabilitację. Chorzy z padaczką powinni prowadzić aktywny tryb życia, wykonywać odpowiednią dla nich pracę zawodową i prowadzić normalne życie społeczne.
Doc. dr hab. med. Andrzej Szczudlik, Dr med. Elżbieta Gryz, Lek. Paweł Szermer

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować