Nowoczesne techniki obrazowania w medycynie – radiografia cyfrowa i ultrasonografia

Radiologia jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się dziedzin medycyny. Praktycznie każdego roku czołowi producenci przedstawiają nowe, szybsze tomografy komputerowe, aparaty rezonansu magnetycznego o wyższym natężeniu pola magnetycznego, ultrasonografy o coraz bardziej rozbudowanych opcjach oraz nowe oprogramowanie, rozszerzające możliwości diagnostyczne. Współczesna radiologia zupełnie nie przypomina tej dziedziny sprzed kilkunastu lat. Diametralnie zmienił się również system kształcenia i pracy lekarzy radiologów.
Klasyczne radiogramy są w coraz większym stopniu wypierane przez systemy cyfrowe, w których obrazy można bez problemu archiwizować, przesyłać do konsultacji do innych ośrodków, powielać dowolną ilość razy, oraz porównywać z badaniami wykonywanymi wcześniej. Pacjenci nie otrzymują już trudnych do właściwego przechowywania oraz nieporęcznych klisz rentgenowskich. Zamiast nich dostają płyty CD z nagranym badaniem, które można odtworzyć na dowolnym komputerze.
Poza tym lekarz radiolog ma możliwość regulacji kontrastowości i jasności obrazu oraz powiększania jego całości lub fragmentu, co jest pomocne w interpretacji drobnych zmian. W przypadku radiografii cyfrowej rzadziej zachodzi też konieczność powtarzania zdjęć, co ma istotne znaczenie w ochronie radiologicznej. Po chwili od wykonania, zdjęcia są dostępne w sieci szpitalnej. Dzięki temu, równocześnie może je oglądać radiolog i lekarze na Oddziale Ratunkowym. Łatwo jest też rozwiać wszelkie wątpliwości, a w celu zasięgnięcia opinii bardziej doświadczonego lekarza nie trzeba iść do niego z radiogramem. Zwykle konsultacja może zostać przeprowadzona telefonicznie.
Obrazy z badań radiologicznych mogą być też bez problemu przesyłane do innych – nawet bardzo odległych – ośrodków, na przykład w celu konsultacji. Właśnie możliwość przesyłania badań radiologicznych na odległość otworzyła kolejną drogę rozwoju radiologii – teleradiologię. Dzięki niej, w szpitalu, w którym Zakład Radiologii jest całkowicie ucyfrowiony, lekarz radiolog nie musi być fizycznie obecny na dyżurze. Bez problemu może on ocenić badanie w swoim miejscu zamieszkania, pod warunkiem, że dysponuje tam komputerem z monitorem o odpowiednich parametrach. Obrazy mogą też być wysyłane do większego ośrodka radiologicznego, który pełni dyżur i opisuje badania dla kilku mniejszych szpitali. Współcześnie istnieją tendencje do tworzenia centrów teleradiologii, które zajmują się opisami badań nawet dla ośrodków zagranicznych.
Ciągłemu rozwojowi podlega również ultrasonografia. Jest on dwukierunkowy. Jednym z trendów jest miniaturyzacja aparatów – są już dostępne ultrasonografy mniejsze niż laptop. Można je bez problemu przenosić do miejsca, w którym znajduje się pacjent, a jakością obrazowania i możliwościami diagnostycznymi często nie ustępują dużym, stacjonarnym aparatom. Ponadto wciąż udoskonalane są głowice ultrasonograficzne, które dostosowuje się do konkretnych typów badań – inne konieczne są do oceny narządów jamy brzusznej, inne – do narządów zlokalizowanych powierzchownie, do badań naczyniowych, ortopedycznych, ginekologicznych, śródoperacyjnych, itp. Poszczególne głowice różnią się od siebie częstotliwością emitowanych fal, wielkością oraz kształtem. Aby w pełni wykorzystać możliwości ultrasonografii, aparaty wyposażane są w coraz szybsze procesory oraz odpowiednie oprogramowanie.
Względną nowością w ultrasonografii jest możliwość obrazowania trójwymiarowego. Może ono być szczególnie przydatne dla lekarzy klinicystów, na przykład chirurgów, którym przed zabiegiem operacyjnym można przedstawić relacje przestrzenne między guzem i otaczającymi go tkankami, naczyniami krwionośnymi, nerwami. Powszechnie znane jest już też zastosowanie ultrasonografii trójwymiarowej w położnictwie. Obecnie możliwe jest także obrazowanie 4D, czyli odzwierciedlanie budowy przestrzennej tkanek oraz układu zaopatrujących je naczyń krwionośnych.
Ultrasonografia stała się obecnie jedną z głównych nieinwazyjnych technik obrazowania naczyń krwionośnych. Pozwala na ocenę zmian miażdżycowych, powodujących zwężenie naczyń. Umożliwia również obrazowanie nieprawidłowego unaczynienia w przebiegu zmian zapalnych czy nowotworowych. W ocenie unaczynienia pomagają ultrasonograficzne środki kontrastowe. Podane dożylnie, sprawiają, że małe naczynia o niedużych prędkościach przepływu, na przykład naczynia obwodowe, stają się lepiej widoczne. Środki te są również wykorzystywane do diagnostyki różnicowej zmian ogniskowych w wątrobie. Pozwalają z dużą czułością określić, czy stwierdzona zmiana ma charakter łagodny, czy złośliwy, i czy wymaga dalszej diagnostyki i szybkiego leczenia.
Do nowoczesnych metod obrazowania w ultrasonografii zalicza się też obrazowanie panoramiczne, które pozwala na uwidocznienie w całości dużych narządów lub zmian (np. guzów, krwiaków), pomimo, że ich rozmiary przekraczają wielkość czoła głowicy. Obrazowanie panoramiczne pozwala na określenie stosunków przestrzennych pomiędzy sąsiadującymi tkankami lub umożliwia ocenę porównawczą (np. poprzez uwidocznienie przekroju poprzecznego przedniej części szyi z obydwoma płatami tarczycy).
Inną nowoczesną metodą jest, wprowadzona przed kilku laty i wciąż udoskonalana, elastografia. Opiera się ona na założeniu, że zmienione nowotworowo lub zapalnie tkanki mają inną elastyczność i pod wpływem ucisku ulegają innemu odkształceniu niż tkanki zdrowe. Elastografia jest stosowana w diagnostyce chorób sutka.
Ultrasonografia jest w ostatnich latach coraz częściej wykorzystywana w ortopedii i medycynie sportowej. W wielu przypadkach pozwala na wykrywanie zmian jeszcze przed pojawieniem się ich objawów radiologicznych, a niekiedy wręcz zastępuje diagnostykę z użyciem promieniowania jonizującego. Ta ostatnia możliwość jest szczególnie istotna w przypadku dzieci oraz kobiet w ciąży.
Badanie USG jest też bardzo przydatne w trakcie licznych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych (np. punkcji stawów, aspiracji treści torbieli, miejscowego leczenia przewlekłych zmian zapalnych, itp.). Dzięki kontroli ultrasonografii, procedury te mogą zostać wykonane skuteczniej, bezpieczniej i szybciej.
dr n. med. Przemysław Jaźwiec, specjalista radiolog, lek. med. Tomasz Kuniej, specjalista radiolog (2007-11-03)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować