Pozycje w I okresie porodu

W każdej dziedzinie medycyny jedną z ważniejszych rzeczy jest postęp. Bez osiągnięć biotechnologii, genetyki czy immunologii człowiek skazany byłby na groźne choroby i cierpienie. Współcześnie znamy patomechanizm wielu chorób, umiemy ulżyć w cierpieniu, jednakże im większy postęp, tym częściej nasuwa się pytanie: czy idzie on w dobrym kierunku? Niewątpliwie zmiany na lepsze następują w wielu specjalizacjach medycznych, także w położnictwie, jednak śledząc historię dotyczącą sposobu rodzenia możemy wysnuć zgoła inne wnioski.

Takim „uwstecznieniem” można by nazwać wprowadzenie pozycji leżącej podczas porodu. Pierwszy poród w takiej pozycji odnotowano w XVII wieku. Początkowo pozycja ta była zarezerwowana dla wyższych sfer, jednak wraz z wynalezieniem kleszczy (przy ich zakładaniu kobieta powinna leżeć) sposób rodzenia w takiej pozycji stawał się coraz powszechniejszy.

Niestety, są jeszcze w Polsce miejsca gdzie preferuje się podczas porodu ułożenie na plecach, mimo udowodnionych wad takiej postawy. Od kilku lat rozpoczęła się społeczna dyskusja na temat prawa rodzącej do przyjmowania dogodnego ułożenia ciała podczas porodu, która zapoczątkowała wiele zmian. Kobiety coraz częściej wybierają placówki, gdzie personel otwarty jest na takie potrzeby, oraz uczęszczają do szkół rodzenia, w których wytrwale uczą się każdej pozycji.

Na dobór optymalnego ułożenia ciała podczas porodu ma wpływ kilka czynników. Przede wszystkim musi ona odzwierciedlać osobiste preferencje kobiety. Pozycja powinna być wygodna dla rodzącej, nie może jej sprawiać bólu. Dobór pozycji powinien być również uzależniony od stanu dziecka, dlatego warto skorzystać z uwag położnej, która doradzi pozycję uwzględniając ułożenie potomka. Na dobór pozycji ma także wpływ miejsce porodu: czy jest to sala pojedyncza, czy w sali znajdują się odpowiednie sprzęty (worek sako, piłka czy chociażby drabinka). Warto przed porodem poznać swoją położną i ustalić z nią, w jakiej pozycji chciałoby się rodzić. Wspólny plan porodu zaoszczędzi wielu przykrych niespodzianek.

Podczas pierwszego okresu porodu najlepsze są pozycje pionowe, tj.: stanie, chodzenie, klęczenie, kucanie.

Chodzenie lub stanie

Podczas chodzenia skuteczność skurczy zwiększa się, główka dziecka naciska na szyjkę macicy, dzięki czemu zaczyna się ona szybciej rozwierać. Podczas stania można się oprzeć o ścianę, drabinki bądź osobę towarzyszącą. Luźne opieranie się bądź zwisanie minimalizują ból. Podczas skurczu można spróbować kręcić biodrami, co pomoże w prawidłowym wstawianiu się główki w kanał rodny.

Pozycja kuczna

Podczas porodu można ukucnąć przy łóżku, drabince lub wesprzeć się na osobie towarzyszącej. Kiedy kobieta kuca rozciągają się więzadła, które łączą kości miednicy, co powoduje, że dziecko ma więcej miejsca. W takiej pozycji wciąż działa siła grawitacji, która pomaga szybciej rozwierać się szyjce macicy. Skurcze zazwyczaj są bardzo intensywne, dlatego gdy kobieta jest bardzo zmęczona warto zmieniać na pozycję siedzącą.

Pozycja siedząca

W pozycji siedzącej także działa siła grawitacji, jednak jest to pozycja mniej męcząca, gdyż skurcze są mniej intensywne. Kobieta może usiąść na krześle ustawionym tyłem do przodu, co pozwoli na wykorzystanie oparcia krzesła jako podpórki. Do tego celu można także wykorzystać worek sako, który dostosuje się do kształtu kręgosłupa.

Gdy kobieta ma siłę, może usiąść na piłce. W tym celu trzeba mocno chwycić się za krzesło, łóżko lub drabinkę. W czasie skurczu należy lekko podskakiwać na piłce, natomiast w przerwie międzyskurczowej należy kręcić biodrami. Czynności te pozwolą na prawidłowe wstawianie się dziecka do kanału rodnego.

Pozycja klęcząca

Pozycja klęcząca na początku porodu może pomóc w uregulowaniu czynności skurczowej macicy. Należy uklęknąć na jednym kolanie, a drugą nogę postawić pod kątem prostym. Jedną rękę oprzeć na biodrze, a drugą położyć na kolanie. Pozycja ta polega na przenoszeniu ciężaru ciała w przód. Należy wtedy wziąć oddech. Kiedy wraca się do pozycji wyjściowej, należy zrobić wydech. Po kilkunastu powtórzeniach konieczna jest zmiana nogi. Pomoże to w prawidłowym wstawianiu się główki w kanał rodny.

Gdy poród staje się bardzo intensywny, pozycja w klęku na piętach może pomóc w zmniejszeniu odczuwania bólu. Powinno się przy tym pamiętać, aby nogi były szeroko rozstawione. W czasie skurczu należy pochylić się na wyprostowanych rękach i kołysać się do przodu.

Leżenie na boku

Leżenie na boku pomaga w bardzo dynamicznie przebiegającym porodzie. Najlepiej ułożyć się na lewym boku, gdyż pozycja ta warunkuje lepszy dopływ krwi do dziecka. Plecy powinny być podparte poduszkami. Najlepiej będzie, gdy przygotuje się poduszkę również z przodu ciała, tak by można było na niej położyć swoją prawą nogę.

Odpoczynek

W czasie porodu należy zaplanować także momenty odpoczynku. Ulgę podczas czynności skurczowej może przynieść luźne oparcie się na piłce. Nogi powinny być szeroko rozchylone, a pięty – stykać się ze sobą. Po odpoczynku można szybko przejść w bardziej aktywną fazę porodu. Wystarczy tylko turlać się do przodu na piłce, która masuje dno macicy, a tym samym wyzwala czynność skurczową.

Drugim sposobem, który przynosi ulgę, jest masaż między skurczami. W tym celu wykonujemy koliste ruchy, używając przy tym oliwki. Ciepło ręki oraz masaż najbardziej napiętych mięśni (najczęściej są to mięśnie pleców) przynosi ulgę rodzącej. Osoba towarzysząca powinna jednak wsłuchać się w życzenia rodzącej. Gdy masaż jest dla niej dokuczliwy, należy go przerwać. Można wówczas ograniczyć się do położenia swojej ciepłej ręki w najbardziej bolesnych miejscach.

Pozycja kolankowo-łokciowa

Może się zdarzyć sytuacja, w której kobieta odczuje parcie, zanim szyjka macicy będzie w pełni rozwarta. Jest to moment, w którym należy powstrzymać się od parcia, co jest dla rodzącej bardzo trudne. Pomocne może być przyjęcie pozycji kolankowo-łokciowej z pośladkami powyżej głowy. Dziecko przesuwa się wówczas ku przodowi, przez co zmniejsza się jego nacisk na szyjkę macicy. Poruszanie biodrami dynamizuje rozwieranie się szyjki macicy, a krótkie, energiczne wydechy (jak przy zdmuchiwaniu świecy) pomagają powstrzymywać się od parcia. Kiedy nastąpi pełne rozwarcie szyjki, kobieta może przyjąć dogodną pozycję do parcia.

Przedstawione powyżej pozycje są najbardziej optymalne dla przebiegu porodu. Należy jednak zaznaczyć, że każda kobieta jest różna i dla każdej z nich najlepsza będzie inna pozycja. Najlepiej poznać wszystkie pozycje i jeszcze na początku porodu spróbować wybrać tą najbardziej dogodną. Warto zaufać sobie, swoim instynktom i mądrości swojego ciała, które najlepiej podpowie przyszłej mamie, co ma robić.

mgr Agnieszka Kalinowska-Przybyłko, położna; Zakład Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Akademii Medycznej w Warszawie (2007-09-10)