Wady wzroku

W prawidłowym oku biegnące równolegle promienie świetlne załamują się w rogówce oraz soczewce i skupiają na siatkówce, gdzie powstaje wyraźny obraz oglądanego przedmiotu. Aby zjawisko to mogło powstać, wszystkie części oka, przez które biegną promienie świetlne, muszą być prawidłowe, a ponadto musi istnieć prawidłowy stosunek między długością oka a siłą łamiącą jego układu optycznego. Oko takie nazywamy miarowym.

Nadwzroczność, zwana błędnie dalekowzrocznością, polega na tym, że oko ma zbyt krótki wymiar przednio-tylny lub za słaby układ łamiący. Obraz świata zewnętrznego nie powstaje wtedy na siatkówce, ale poza nią i człowiek widzi niewyraźnie. Aby wyrównać tę wadę układu łamiącego oka, czyli wadę refrakcji, stosujemy szkła okularowe skupiające, które zwiększają załamywanie światła, uzupełniając niedobór układu optycznego oka.

Jeśli wymiary przednio-tylne oka są zbyt duże lub siła łamiąca układu optycznego zbyt wielka, to obraz przedmiotu powstaje przed siatkówką i widzenie w dal jest niewyraźne. Aby zobaczyć dobrze przedmiot z bliska, trzeba przysunąć go blisko oczu (stąd nazwa krótkowidz). Wadę tę wyrównuje się szkłami okularowymi (ze znakiem -), które rozpraszają promienie świetlne.

U niektórych osób krzywizna powierzchni rogówki, załamująca światło, jest rozmaita w różnych południkach. Powoduje to niejednakowe załamywanie promieni świetlnych i powstawanie niewyraźnego obrazu na siatkówce. Niezborność łączy się zwykle z nadwzrocznością lub krótkowzrocznością. Wyrównuje się ją specjalnymi szkłami, tzw. cylindrycznymi, dodawanymi do szkieł sferycznych, korygujących nadwzroczność i krótkowzroczność.

Korygowanie wad refrakcji polega na dobraniu odpowiednich szkieł okularowych. W Polsce zajmują się tym okuliści, natomiast w wielu krajach zachodnich – specjalnie wyszkoleni optycy (optometryści). W przypadku bardziej złożonych wad dobranie szkieł jest trudne, zwłaszcza wtedy, gdy każde oko ma inną wadę. Przy zapisywaniu szkieł ważne jest podanie odległości źrenic, ponieważ linia patrzenia musi przechodzić przez oś optyczną szkła okularowego. Duże znaczenie mają odpowiednio dobrane oprawki okularowe. Do wyrównywania wad refrakcji coraz częściej używa się tzw. szkieł (soczewek) kontaktowych, wytwarzanych z tworzywa sztucznego. Mają one kształt małej szalki nakładanej na rogówkę. Noszenie soczewek kontaktowych jest konieczne w niektórych chorobach rogówki; czasem odgrywają rolę względy kosmetyczne lub zawodowe.

Tolerancja soczewek kontaktowych jest różna. Niektóre osoby mogą je nosić przez cały czas, inne tylko kilka godzin, gdyż soczewka wywołuje podrażnienie oka. W ostatnich latach dzięki nowym tworzywom wytwarza się soczewki, które można nosić bez zdejmowania przez wiele dni. Aby móc korzystać z soczewek kontaktowych, trzeba nauczyć się ich zakładania i zdejmowania oraz oczyszczania i przechowywania. Brak wprawy oraz nieprzestrzeganie zasad higieny mogą spowodować poważną chorobę rogówki (ryc. 17.1).

Wady wzroku, zwłaszcza krótkowzroczność i niezborność oraz bezsoczewkowość, można obecnie leczyć wykonując różnego typu zabiegi operacyjne na rogówce. Jednakże często powodują one skutki uboczne, dlatego wskazania do takiego zabiegu muszą być ściśle ustalone, a sam zabieg wykonany przez doświadczonego okulistę chirurga. Jest to tzw. chirurgia refrakcyjna.