Wady serca

●  Zwężenie ujścia przedsionkowo-komorowego lewego, powodujące dodatkowe obciążenie lewego przedsionka.

●  Zwężenie połączenia między komorą lewą i tętnicą główną, zwaną aortą, będące przyczyną utrudnienia przepływu krwi tętniczej z komory lewej do aorty i dalej do łożyska naczyniowego krążenia dużego. Powoduje ono dodatkowe obciążenie i zapotrzebowanie na zwiększoną pracę lewej komory serca.

●  Niedomykalność zastawki dwudzielnej, sprawiająca, że część krwi tętniczej w czasie skurczu lewej komory kieruje się wstecznie z lewej komory do lewego przedsionka zamiast przepłynąć całą swą objętością „wyrzutową” do aorty. Powoduje to dodatkowe obciążenie lewego przedsionka i zapotrzebowanie na jego zwiększoną pracę. W kolejnym skurczu musi on bowiem przepompować do lewej komory zarówno tę krew, która wpłynie do niego z żył płucnych, jak i tę krew, która na skutek niedomykalności zastawki dwudzielnej cofnęła się do niego z lewej komory.

Przykładów tego typu wad serca można by przytoczyć więcej. Jest to chyba zbyteczne, gdyż intencją było jedynie uwypuklenie istoty zaburzeń przepływu krwi i dodatkowych obciążeń poszczególnych części serca w razie istnienia wady serca.

Wady serca dzielimy na:

●  Wrodzone, tzn. takie, które powstają w okresie życia płodowego, czyli śródmacicznego, i noworodek rodzi się już z wadą serca (np. z otworem w przegrodzie międzykomorowej).

●  Nabyte, tzn. takie, do powstania których dochodzi już w życiu pozapłodowym, czyli po urodzeniu się dziecka. Najczęściej nabyte wady serca są wynikiem przebytego zapalenia wsierdzia.

Wady serca mogą być:

●  Proste, kiedy mamy do czynienia z pojedynczą wadą anatomiczną, np. ze zwężeniem ujścia tętniczego lub żylnego, lub też z niedomykalnością zastawki (np. dwudzielnej, trójdzielnej lub półksiężycowatych aorty czy też tętnicy płucnej).

●  Złożone, kiedy to mamy jednocześnie dwa typy wady (np. zwężenie ujścia żylnego lewego, czyli między przedsionkiem lewym i komorą lewą, oraz niedomykalność zastawki dwudzielnej zlokalizowanej w tymże ujściu), lub też, gdy istnieją pojedyncze wprawdzie wady, ale w dwóch różnych miejscach (np. zwężenie ujścia tętniczego lewego oraz niedomykalność zastawki trójdzielnej).

Inny podział wyróżnia wady sinicze, bezsinicze oraz warunkowo sinicze.

●  Sinicze – gdy człowiek z wadą serca wykazuje mniej lub bardziej wyraźną sinicę (warg, płatków usznych, spojówek oczu, błony śluzowej jamy ustnej, a nawet skóry).

●  Bezsinicze – zazwyczaj nabyte – które wprawdzie dają zaburzenia przepływu krwi, ale nie powodują kierowania się krwi odtlenowanej do krążenia dużego z pominięciem krążenia małego.

Między tymi dwiema ostatnio wymienionymi grupami, jak gdyby pośrodku, jest jeszcze mała grupa wad warunkowo siniczych, tzn. takich, których istota polega na nieprawidłowych połączeniach między prawą (zwaną też żylną) a lewą (zwaną też tętniczą) połową serca. Są to ubytki w przegrodzie międzykomorowej, w przegrodzie międzyprzedsionkowej, lub też przetrwały przewód tętniczy. Ciśnienie w prawej połowie serca może w pewnych sytuacjach połączonych z wysiłkiem przewyższyć ciśnienie w lewej połowie serca i wskutek tego część krwi żylnej, czyli odtlenowanej, skieruje się np. do lewej komory serca i wraz z krwią spływającą z lewego przedsionka kierować się będzie do krążenia dużego, warunkując na obwodzie mniej lub bardziej intensywną sinicę. Po ustąpieniu przewagi ciśnienia w prawej połowie serca nad ciśnieniem w lewej połowie serca następuje zazwyczaj powrót do pierwotnego kierunku przepływu krwi i ustąpienie sinicy.

Wrodzone wady serca są najczęściej wynikiem nieprawidłowego rozwoju wewnątrzłonowego serca. Zaliczamy do nich także pozostanie po urodzeniu fizjologicznych połączeń w życiu płodowym (np. przetrwały przewód tętniczy). W odróżnieniu od wady serca nabytej wada serca wrodzona istnieje od początku życia pozapłodowego, chociaż nie zawsze jest od razu rozpoznana i może wywoływać objawy dopiero w późniejszym okresie życia.

Nabyte wady serca są to takie wady, które nie są wynikiem zaburzeń rozwoju płodowego, lecz wytworzyły się po urodzeniu. Najczęściej są one pozostałością po przebytym zapaleniu wsierdzia, w przebiegu gorączki, czyli choroby reumatycznej, lub po zapaleniu wsierdzia bakteryjnym, rozwijającym się zazwyczaj w przypadkach długotrwałych lub nawracających stanów septycznych organizmu.

Powstanie wad w przebiegu zapalenia wsierdzia jest zazwyczaj skutkiem późnego, zbyt krótkiego lub niesystematycznego leczenia zapaleń wsierdzia.

Możliwości zapobiegania powstawaniu wrodzonych wad serca sprowadzają się do właściwego pielęgnowania i ochrony rozwoju dziecka w okresie życia płodowego. Zapobieganie wrodzonym wadom serca to także unikanie przez kobiety ciężarne zakażeń wirusowych (zwłaszcza różyczki) oraz spożywania potraw skażonych lub konserwowanych chemicznymi środkami, co do których nie ma pewności, że nie mają one szkodliwego działania na płód.

Młoda tkanka embrionalna jest bowiem szczególnie wrażliwa na niekorzystne wpływy. Stąd ostrożność jest bezwzględnie konieczna przynajmniej w pierwszym okresie ciąży.

Zapobieganie wadom serca nabytym wymaga wczesnego i szybkiego likwidowania wszelkich ognisk zakaźnych, a przez to – zapobieganie chorobie reumatycznej i bakteryjnym zapaleniom wsierdzia.

Człowiek z wadą serca nie jest właściwie człowiekiem chorym w rozumieniu toczącego się czynnie jakiegoś stanu chorobowego, wymagającego mniej lub bardziej intensywnego leczenia. Jest on natomiast w pewnym sensie inwalidą na skutek trwałej wady w funkcjonowaniu aparatu zastawkowego serca.

Człowiek z rozpoznaną wadą serca powinien być świadom nie tylko szkodliwego wpływu dodatkowych obciążeń pracy serca, ale przede wszystkim konieczności odpowiedniego trybu życia, równomiernego obciążania wysiłkiem organizmu, a tym samym i serca.

Istniejąca wada serca nie wymaga leczenia, jeżeli nie ma czynnego stanu zapalnego w sercu, a szczególnie we wsierdziu. Wymaga natomiast racjonalnego trybu życia, ograniczenia przede wszystkim wszelkich zbędnych i nadmiernych wysiłków fizycznych oraz systematycznej okresowej kontroli lekarskiej.

U człowieka z wadą serca istnieje pewnego rodzaju predyspozycja do zapalenia wsierdzia i jego nawrotów oraz do łatwiejszego i wcześniejszego występowania niewydolności krążenia i zaburzeń rytmu pracy serca.

Nadmienić też należy, że istniejące wady serca na skutek dodatkowych obciążeń pewnych jego części doprowadzają do ich przerostu, a nawet rozstrzeni, co w konsekwencji powoduje zmianę wielkości i konfiguracji sylwetki serca.

Chory z rozpoznaną wadą serca powinien być przebadany przez specjalistów pod kątem możliwości korekcji jego wady za pomocą zabiegu kardiochirurgicznego. Wyniki tego leczenia są bowiem tym lepsze, im wcześniej leczenie kardiochirurgiczne jest podjęte. Współczesna medycyna nie zna bowiem możliwości zachowawczego, nieoperacyjnego leczenia wad serca. Może jedynie likwidować niepożądane następstwa istniejącej wady serca, np. niewydolność krążenia lub zaburzenia rytmu pracy serca. Wszelkie nawroty i zaostrzenia stanów zapalnych serca wymagają systematycznego badania i leczenia przez lekarza, najczęściej w warunkach szpitalnych.