Ta?, ta?, tak, proszę pani! Dlaczego moje dziecko zaczęło się jąkać? Cz. I

Jąkanie znane jest od bardzo dawna. Klaudiuszowi nie przeszkadzało panować w Rzymie, mieć kilka żon i podbijać inne kraje. Obecnie wiemy na ten temat dużo więcej niż wiedziano w owym czasie. Znamy przyczyny tego zjawiska, prowadzimy terapię. Jest to jednak nadal temat trudny i nie do końca poznany.
Zapewne większość z nas spotkała kiedyś kogoś, kto się jąka. Może w sklepie, może na ulicy. Jąkanie to jedna z najczęściej występujących wad wymowy, spowodowana nadmiernym napięciem mięśni odpowiadających za mówienie. Niestety, jąkanie ma nie tylko swoją fizyczną stronę. Powoduje zaburzenia komunikacji, które prowadzą do lęku przed mówieniem, a w skrajnych przypadkach – do unikania kontaktów słownych z otoczeniem.

Czym jest jąkanie?

Definicji jest wiele. Najogólniej mówiąc, jąkanie to zaburzenie tempa i płynności mowy. Polega na tym, że jąkający się wie, co chce powiedzieć, ale z powodu powtórzeń, przeciągania lub powstawania bloków nie może tego zrobić.

Skąd się bierze jąkanie?

Przyczyny także są różne, zależnie od przypadku. Jąkanie można odziedziczyć po rodzicach lub dziadkach. Może być wynikiem nie w pełni wykształconego układu nerwowego lub zaburzeń w układzie hormonalnym. Mówi się też o związku jąkania z leworęcznością. W tym przypadku za przyczynę podaje się zmuszanie dzieci leworęcznych do pisania prawą ręką.
Także opóźniony rozwój mowy, zaburzenia koordynacji i brak precyzji mięśni odpowiadających za artykulację mogą powodować powstanie jąkania.
Przyczyny mogą także leżeć w psychice jąkającego się – mogą być nimi: uraz psychiczny, silne przeżycie lub nerwica. Spotyka się dzieci, które zaczęły się jąkać po pojawieniu się rodzeństwa, zmianie opiekunów lub przeprowadzce do innego miasta. Jąkanie może pojawić się w różnym wieku – po utracie bliskich, wypadku, ciężkiej chorobie, zawodzie miłosnym czy niepowodzeniu w pracy lub w szkole. Krytyka osoby, która zaczęła się jąkać, obniżanie jej samooceny, stawianie zbyt dużych wymagań powodują nasilenie objawów i pogłębienie jąkania.

Czym objawia się jąkanie?

W zależności od rodzaju i stopnia nasilenia jąkania, objawy mogą być różne:
– powtarzanie głosek (m... m... mama), sylab (ma... ma... mama), wyrazów (mama... mama kupiła...) lub części zdań (mama kupiła... mama kupiła cukierki),
– przeciąganie głosek (mmmm... mama),
– blokowanie (m... ama),
– embołofrazje – rozpoczynanie zdania od przeciągniętej samogłoski lub wtrącanie w zdaniu dodatkowych wyrażeń (yyyy, eeee),
– pauzy (przerwy w mówieniu),
– rewizje – poprawki (mama poszła... szła do sklepu),
– zbyt szybkie lub zbyt wolne mówienie,
– nierytmiczne mówienie.
Wymienione objawy mogą występować pojedynczo lub po kilka w jednej wypowiedzi.

Jak może przebiegać rozwój jąkania?

W miarę rozwoju jąkania zwiększa się siła i liczba napięć w aparacie mowy. Często dołączają też dodatkowe ruchy (współruchy), na przykład mruganie czy ruchy głowy. Liczba objawów niepłynnego mówienia rośnie do pewnego momentu, a następnie się stabilizuje. Zwiększa się liczba elementów powtarzanych w danej wypowiedzi, a w skrajnych przypadkach dochodzi do zaburzenia treści i formy wypowiadanego tekstu. Kiedy jąkający uświadamia sobie problem, pojawiaja się frustracja, agresja lub lęk, a także poczucie winy i obniżenie samooceny. U takich osób obserwuje się skracanie kontaktów werbalnych, wycofywanie lub całkowite ograniczenie sytuacji komunikacyjnych.

Kiedy występuje jąkanie?

Jąkanie może występować tylko w niektórych sytuacjach: w stanach euforii lub gniewu, przy zbyt szybkim mówieniu. Ma wtedy niewielkie natężenie. Może też występować we wszystkich sytuacjach, w różnych rodzajach wypowiedzi i z dużym nasileniem. Może być wrodzone lub pojawić się w każdym wieku oraz dotyczyć różnych części mowy.
Po raz pierwszy jąkanie może pojawić się między 3. a 5. rokiem życia. Mówimy wtedy o rozwojowej niepłynności mowy. Najczęściej wynika ona ze zbyt małej sprawności aparatu artykulacyjnego, który nie zawsze może zdążyć „powiedzieć” to, co dziecko pomyśli. Niepłynność ta najczęściej mija sama, wraz z rozwojem sprawności aparatu mowy.
Po raz drugi z jąkaniem możemy mieć do czynienia w wieku szkolnym. Nowe wyzwania, emocje i stres mogą spowodować powstanie niepłynności mowy.
Jąkanie może powstać wreszcie w wieku dojrzałym, pod wpływem silnego stresu, emocji, urazów psychicznych lub fizycznych.

Aktualizacja: 2017-01-10
mgr Magdalena Jęksa-Wojciechowska, logopeda, ABC Poprawnej Wymowy, mgr Izabela Wiatrowska, logopeda, ABC Poprawnej Wymowy

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Czym jest jąkanie?Skąd się bierze jąkanie?Czym objawia się jąkanie?Jak może przebiegać rozwój jąkania?Kiedy występuje jąkanie?