Szmery niewinne u dzieci

Podczas osłuchiwania serca, poza fizjologicznymi tonami, można wysłuchać zjawiska akustyczne zwane szmerami. Nie każdy szmer jest zjawiskiem patologicznym. Większość szmerów, wysłuchiwanych u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, to szmery niewinne, określane także jako przygodne. Częstość ich występowania zwiększa się wraz z wiekiem dziecka. Występują one u około 70% dzieci w okresie dojrzewania. Natomiast u niemowląt i dzieci po okresie niemowlęcym są wysłuchiwane zdecydowanie rzadziej (u około 10%).

Do szmerów przygodnych zalicza się:

– szmer klasyczny (muzyczny, Still’a),

– szmer wyrzutu do tętnicy płucnej,

– szmer buczenia żylnego.

Te zjawiska osłuchowe powstają w wyniku turbulencji krwi na drodze jej odpływu z komór serca, wielkich pni tętniczych lub w żyłach szyjnych. Powstawaniu szmerów niewinnych sprzyjają stosunkowo wąskie przekroje zastawek i naczyń oraz bardziej kręty (w stosunku do dorosłych) przebieg tych ostatnich.

Istnieje szereg cech charakteryzujących szmery niewinne i różnicujących je ze szmerami patologicznymi, u których podłoża leżą nieprawidłowości anatomiczne.

Szmery przygodne są ciche. Głośność szmeru określa się, stosując sześciostopniową skalę Levine’a (1/6 – szmer cichy, ledwo słyszalny, 6/6 – szmer bardzo głośny, słyszalny bez przyłożenia stetoskopu). Głośność szmeru niewinnego nie przekracza 3/6. Charakterystyczny jest dla niego brak lub mały zakres promieniowania. Oznacza to, że obszar nad którym wysłuchuje się szmer, jest niewielki.

Kolejną cechą „niewinności” szmeru jest to, że jego głośność zmienia się w zależności od szeregi czynników pozasercowych. Należą do nich:

– pozycja ciała,

– wysiłek fizyczny,

– nawodnienie,

– stan emocjonalny dziecka,

– gorączka,

– niedokrwistość.

Pozycja siedząca powoduje, że szmer niewinny jest zdecydowanie cichszy lub niewysłuchiwalny.

Wszystkie czynniki, wpływające na zwiększenie pojemności minutowej serca (ilości krwi pompowanej przez serce w czasie jednej minuty), takie jak niepokój dziecka, anemia, wzrost temperatury czy wysiłek fizyczny, powodują, że natężenie i promieniowanie szmeru wzrastają.

Szmer wysłuchany nad sercem jest najczęstszą przyczyną kierownia dziecka do kardiologa. Najważniejsza w tej sytuacji jest odpowiedź na pytanie, czy mamy do czynienia ze szmerem patologicznym, czy niewinnym. Rozpoznanie powinno nastąpić po dokładnym badaniu klinicznym, pozwalającym zróżnicować oba szmery. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy wykonać dopplerowskie badanie ECHO, obrazujące anatomię serca i obrazujące przepływ krwi. Ma ono na celu wykluczenie wady serca i potwierdzenie, że słyszalny szmer jest faktycznie szmerem niewinnym.

Aktualizacja: 2017-01-10

lek. med. Marta Ciosek wolontariuszka w Szpitalu Specjalistycznym Św. Zofii w Warszawie