Skaza moczanowa (dna)

Dna jest wynikiem zaburzeń przemiany materii prowadzących do nadmiaru kwasu moczowego w organizmie.
W warunkach fizjologicznych kwas moczowy jest końcowym metabolitem rozkładu białek wchodzących w skład budowy jąder komórkowych (tzw. nukleoproteidów). Skaza moczanowa jest następstwem genetycznie uwarunkowanego wewnątrzustrojowego wzmożenia wytwarzania kwasu moczowego wskutek zwiększonego rozpadu jąder komórkowych, lub też upośledzonego wydalania go z organizmu. Następstwem tych zaburzeń jest zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi. Zwiększona zawartość kwasu moczowego we krwi może wyprzedzać zespół klinicznych objawów dny.
Obecnie uważa się, że w rozwoju skazy moczanowej współdziała zwiększone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi, skłonność tkanek okołostawowych do reagowania odczynem zapalnym na odkładanie się w nich złogów wspomnianego kwasu moczowego (w postaci guzków dnawych lub artretycznych). Złogi te wywołując typowy, bardzo bolesny, wysiękowy odczyn zapalny, powodują równocześnie niszczenie chrząstek powierzchni stawowych. Jest to tzw. dnawe zapalenie stawów, które spotyka się znacznie częściej wśród mężczyzn niż wśród kobiet, przy jednoczesnym obserwowaniu pewnej predyspozycji rodzinno-dziedzicznej do jego występowania.
Objawy. Dolegliwości stawowe mają najczęściej – zwłaszcza w początkowym okresie – charakter ostrego napadowego zapalenia stawów. Początkowo dotyczą najczęściej pojedynczych stawów, zwykle stawu palucha (tzw. podagra) lub stawu łokciowego.
Napad dny występuje nagle, niespodziewanie, zazwyczaj w ciągu nocy. Charakteryzuje się szybko narastającym obrzękiem któregoś ze stawów, zaczerwienieniem skóry okolicy tego stawu oraz bardzo silną jego bolesnością. Objawom tym towarzyszy zazwyczaj podwyższenie temperatury ciała oraz zwiększenie liczby białych krwinek we krwi obwodowej (przy jednoczesnym dużym stężeniu kwasu moczowego we krwi). Napady trwają zazwyczaj kilka dni (rzadziej kilka tygodni), po czym dość szybko ustępują. Początkowo występują stosunkowo rzadko: raz na kilka do kilkunastu miesięcy, później częstotliwość ich występowania zwiększa się.
Między napadami chorzy nie odczuwają żadnych dolegliwości. Obserwuje się jedynie zniekształcenia stawów i obecność guzków dnawych. Takie guzki pojawiają się także niekiedy pod skórą małżowiny usznej. Wystąpieniu napadu sprzyja zwiększony wysiłek fizyczny, miejscowy uraz, zdenerwowanie, alkohol, zabiegi operacyjne, stresy psychiczne, niektóre leki, błędy dietetyczne, a przede wszystkim spożycie w nadmiarze potraw zawierających dużo puryn (jąder komórkowych), jak np. wątroba, nerki, mózg, sardynki, śledzie.
Po wielu latach napadowej manifestacji dny dochodzi do przewlekłego wielostawowego zapalenia dnawego, któremu towarzyszą powikłania ze strony innych narządów, jak np. zapalenie i niewydolność nerek wskutek wcześniejszej kamicy moczanowej, nadciśnienie tętnicze nerkopochodne, niewydolność krążenia.
Rozpoznanie. Ustala lekarz na podstawie całokształtu danych klinicznych i laboratoryjnych.
Leczenie. Zmierza do zmniejszenia częstości występowania lub zupełnego wyeliminowania napadów dny, łagodzenia nasilenia objawów oraz dolegliwości w okresie powstałego napadu, usuwania skutków przewlekłych zmian zapalno-zwyrodnieniowych w stawach i ewentualnie w innych narządach. Powinien je prowadzić wyłącznie lekarz.
Domowe postępowanie przedlekarskie. W czasie napadu rozpoznanej wcześniej przez lekarza dny dolegliwości można łagodzić:
●  wilgotnym okładem,
●  jednorazowym podaniem 1 czopka (lub 1 tabl.) preparatu Butapirazol, Naproxen lub Metindol.
Mimo podobieństwa do reumatoidalnego zapalenia stawów, w dnawym zapaleniu stawów nie powinno stosować się kwasu acetylosalicylowego (np. preparatu Polopiryna, Asprocol), gdyż zmniejsza on wydzielanie kwasu moczowego z moczem.
W przewlekłym leczeniu skazy moczanowej stosuje się leki hamujące syntezę kwasu moczowego oraz zwiększające jego wydalanie z moczem, np. allopurinol.
Zapobieganie napadom dny polega na długotrwałym stosowaniu diety ubogopurynowej, co z praktycznego punktu widzenia oznacza ograniczone spożywanie mięsa oraz grochu, fasoli, szpinaku, kalafiorów itd.
Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować