Przyczyny i objawy zaburzeń w oddawaniu moczu

Zaburzeń w oddawaniu moczu – określane medycznym mianem dysuria – jest wiele. Należą do nich m.in. bezmocz, skąpomocz, wielomocz, czy nietrzymanie moczu. Każda z tych dolegliwości może mieć wiele przyczyn i objawów. Warto je poznać, aby poradzić sobie z kłopotliwym problemem.
Według zawężonej, powszechnie stosowanej definicji dysurii, oznacza ona odczuwane przez chorego dolegliwości związane z oddawaniem moczu.
Należą do nich:
– oddawanie moczu słabym lub przerywanym strumieniem,
– częstomocz (pollakisuria) czyli oddawanie niewielkich ilości moczu (nawet kroplami) w bardzo krótkich odstępach czasu, spowodowane parciem mimo niewypełnionego, a nawet pustego pęcherza moczowego (parcie może mieć nawet charakter ciągły),
– ból lub uczucie pieczenia w cewce moczowej podczas mikcji lub bezpośrednio po niej (stranguria).
Najczęstszymi przyczynami różnych postaci dysurii są zakażenia dolnego odcinka układu moczowego, a u kobiet dodatkowo zakażenia sromu i pochwy.
Zakażenia układu moczowego (ZUM), a co za tym idzie dysuria, występują znacznie częściej u kobiet. Szacuje się, że zaburzenia w oddawaniu moczu występują przynajmniej raz w roku u 25% kobiet. Odsetek ten jest jeszcze większy w populacji kobiet aktywnych seksualnie.
Znacznie rzadszymi przyczynami dysurii są wady rozwojowe, nowotwory, stany zapalne niezwiązane z zakażeniem, urazy i czynniki psychiczne.
Przedstawiona niżej klasyfikacja dysurii uwzględnia nie tylko etiologię, ale i lokalizację jej przyczyn.

Choroby cewki moczowej:

Zapalne
– zakażenia (bakteryjne, w tym wywołane przez chlamydie, wirusowe, pasożytnicze, grzybicze, o niezidentyfikowanym czynniku etiologicznym)
– choroby autoimmunologiczne (zespół Reitera, zespół Behceta)
– samoistne zapalenie cewki moczowej
– inne choroby cewki moczowej
– uchyłki
– mięsko cewki moczowej (łagodny polip u ujścia cewki, wrażliwy na ucisk)
– nowotwory

Choroby gruczołu krokowego

– zapalne (bakteryjne lub niebakteryjne)
– nowotwory (gruczolak, rak)

Choroby pęcherza moczowego

– zakażenia (bakteryjne, w tym chlamydiowe i gruźlicze, wirusowe, pasożytnicze, grzybicze)
– zapalenie pochodzenia niezakaźnego (przewlekłe śródmiąższowe zapalenia pęcherza moczowego o różnej etiologii: alergicznej, w tym polekowej, chemicznej, w tym polekowej, popromiennej, nieokreślonej)
– nowotwory
– kamica
– ciała obce
– uchyłki
– pęcherz neurogenny (np. powikłania cukrzycy, paraplegii, stwardnienia rozsianego)
– zespół małego pęcherza moczowego (głównie u chorych po transplantacji nerki, u których w okresie dializoterapii doszło do znacznego zmniejszenia objętości „nieużywanego” pęcherza)

Choroby górnego odcinka układu moczowego (nerek i moczowodów)

– ostre i przewlekłe zakażenia, które z pęcherza moczowego drogą wstępującą rozprzestrzeniły się do nerek (cewkowo-śródmiąższowe zapalenia nerek)
– kamica powikłana zakażeniem dróg moczowych
– ostre choroby zakaźne ogólnoustrojowe (w tym sepsa) powodujące drogą zstępującą zakażenia dolnych dróg moczowych (pęcherza i cewki moczowej)

Choroby żeńskich narządów płciowych

– nowotwory macicy (łagodne lub złośliwe)
– opadanie lub wypadnięcie macicy
– zapalenie pochwy lub sromu

Dysuria psychogenna (depresja, somatyzacja przeżyć psychicznych)

Ponieważ najczęstszą przyczyną dysurii jest zakażenie, w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę to rozpoznanie. Jest ono szczególnie prawdopodobne, jeżeli dysuria występuje u kobiet aktywnych seksualnie lub ma charakter nawrotowy.
Nie zwalnia to jednak lekarza od obowiązku poszukiwania innych przyczyn, w tym czujności onkologicznej (szczególnie u starszych mężczyzn). Podobnie jak w przypadku innych objawów podmiotowych, w rozpoznaniu różnicowym dysurii pomaga obecność różnych objawów lub okoliczności towarzyszących.

Objawy lub okoliczności towarzyszące, które mogą wskazywać na przyczynę dysurii

Ponieważ większość przypadków dysurii spowodowana jest zakażeniami układu moczowego (ZUM), w rozpoznaniu różnicowym należy w pierwszej kolejności uwzględnić tą grupę chorób.
Na ZUM wskazuje występujący obok dysurii ból w okolicy nadłonowej, naglące parcie na mocz, częste oddawanie moczu i zmętnienie moczu.
W klasycznym zapaleniu pęcherza moczowego ból pojawia się nagle (w ciągu kilku godzin), podczas gdy w razie zapalenia cewki moczowej lub śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego objawy rozwijają się nieco wolniej (w ciągu 1-2 dni).
Wyciek z cewki moczowej oraz krwawienia z pochwy lub upławy mogą wskazywać na zakażenia chlamydiami lub dwoinką rzeżączki.
Jeżeli do objawów dysurycznych dołączają się objawy ogólne (gorączka, dreszcze) i ból w okolicy lędźwiowej, a nawet nudności i wymioty, najbardziej prawdopodobnym jest ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek pochodzenia zakaźnego (dawniej: odmiedniczkowe zapalenie nerek).
Stopniowo rozwijające się objawy dysuryczne, którym towarzyszy krwinkomocz mikroskopowy lub makroskopowy oraz niezamierzone zmniejszenie masy ciała budzą podejrzenia choroby nowotworowej układu moczowego (nerki, pęcherza, gruczołu krokowego).
Towarzyszące dysurii bóle stawów, owrzodzenia jamy ustnej lub objawy okulistyczne budzą podejrzenie zespołu Reitera lub Behceta.
Wskazówką diagnostyczną może być czas trwania dolegliwości dysurycznych. Okres trwania 2-3 dni przemawia za klasycznym ostrym zapaleniem pęcherza moczowego (czynnik etiologiczny: E. coli), 3-7 dni sugeruje bakteryjne zapalenie cewki moczowej, a > 10-14 dni – śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego lub zakażenie chlamydiami.
Warto zwrócić uwagę na objętość oddawanego moczu. U chorych na zapalenie pęcherza moczowego (niezależnie od etiologii) jest ona zwykle mała lub bardzo mała (nawet krople).
Zwiększenie ilości oddawanego moczu towarzyszące dysurii sugeruje cukrzycę lub moczówkę prostą. Częstą przyczyną, którą trzeba wziąć pod uwagę jest przyjmowanie leków moczopędnych oraz nadmierne przyjmowanie płynów.
W takich schorzeniach, jak zapalenie pęcherza moczowego, uszkodzenie górnego neuronu, niestabilność wypieracza pęcherza moczowego lub guz pęcherza, dysurii może towarzyszyć nietrzymanie moczu.
U mężczyzn dysuria (zwykle pod postacią bólu) może być jedynym (bez częstomoczu) objawem zapalenia cewki moczowej.
Towarzyszący dysurii ból w okolicy lędźwiowej przemawia za kamicą moczową lub rozwojem cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek (w następstwie zakażenia dróg moczowych).
Jeżeli objawy dysuryczne są najsilniejsze na początku mikcji, należy brać pod uwagę zapalenie cewki moczowej, jeżeli zaś pod koniec oddawania moczu – zapalenie pęcherza lub gruczołu krokowego.

Uwagi końcowe

●  Dysuria rzadko występuje u dzieci. U około 20% dzieci z dysurią stwierdza się zwężenie cewki moczowej.
●  Częstą przyczyną dysurii u dziewcząt jest mechaniczne zapalenie cewki moczowej lub chemiczne zapalenie pochwy, u chłopców zaś – mechaniczne uszkodzenie cewki, spowodowane np. jazdą na rowerze, ciałem obcym lub masturbacją. Należy pamiętać, że objaw ten może być następstwem nadużycia seksualnego.
●  Najczęstszymi przyczynami dysurii u kobiet są: różne rodzaje zapalenia pęcherza moczowego, zapalenie pochwy i zespół cewki moczowej, u mężczyzn zaś: zapalenie cewki moczowej, zapalenie stercza oraz mechaniczne podrażnienie cewki moczowej.
●  Jeżeli dysurii u mężczyzny towarzyszy wyciek z cewki moczowej, najbardziej prawdopodobnym rozpoznaniem jest zapalenie cewki moczowej (rzeżączkowe, wywołane chlamydiami lub rzęsistkiem pochwowym).
●  Możliwe jest równoczesne występowanie u chorego rzeżączkowego i nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej.
 

Dodano: 2017-09-27

Fragment pochodzi z książki

J. Duława (red. Nauk.), Vademecum medycyny wewnętrznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2015

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować