Nietrzymanie moczu

Nietrzymanie moczu należy do najczęstszych dolegliwości zgłaszanych w czasie wizyty u ginekologa. Większego lub mniejszego stopnia nietrzymanie moczu występuje prawie u 50% kobiet w różnym wieku, najczęściej po 45 roku życia.
Problem dotyczy przede wszystkim kobiet, które przebyły ciężkie porody zabiegowe, a nasilenie zaburzeń bardziej łączy się z powikłaniami porodu niż z liczbą przebytych ciąż. Dość powszechne u kobiet mimowolne wyciekanie małej ilości moczu nie powinno być rozpoznawane jako nietrzymanie moczu, a próba leczenia w tych przypadkach wskazuje na nieznajomość fizjologii pęcherza moczowego i cewki moczowej.
Zgodnie z obecnie przyjętym podziałem wyróżnia się pięć podstawowych postaci nietrzymania moczu:
●  nietrzymanie moczu z naglących parć,
●  nietrzymanie moczu odruchowe,
●  nietrzymanie moczu z przepełnienia,
●  nietrzymanie moczu pozazwieraczowe,
●  nietrzymanie moczu wysiłkowe.
Nietrzymanie moczu z naglących parć jest to mimowolne popuszczanie moczu pod wpływem przymusowego parcia na mocz z powodu nadwrażliwości czuciowej pęcherza moczowego lub niestabilnego mięśnia wypieracza moczu. Głównymi objawami są: przymusowe parcie na mocz, częste oddawanie moczu w małych ilościach i nietrzymanie moczu połączone z parciem na mocz.
Odruchowe nietrzymanie moczu jest to bezwiedne popuszczanie moczu wskutek mimowolnych i niepohamowanych skurczów mięśnia wypieracza moczu. Pierwotną przyczyną tego zaburzenia jest uszkodzenie lub choroby neurologiczne okolic rdzenia kręgowego i mózgu, które sprawują kontrolę nad unerwieniem pęcherza.
Nietrzymanie moczu z przepełnienia jest to mimowolne oddawanie moczu przy przepełnionym, względnie rozciągniętym pęcherzu moczowym. Ta postać nietrzymania moczu spowodowana jest zaburzeniem mechanizmu opróżniania się pęcherza. Współistnienie dodatkowych objawów, takich jak bolesne parcie na mocz, męczące zatrzymanie moczu, oddawanie moczu w nocy, zależy od czasu trwania choroby.
Nietrzymanie moczu pozazwieraczowe jest to bezwiedne oddawanie moczu przez anatomiczną przetokę, czyli nieprawidłowe połączenie układu moczowego z pochwą.
Do przyczyn tego typu nietrzymania moczu należą ektopowy moczowód, przetoka moczowodowo-pochwowa, przetoka pęcherzowo-pochwowa, przetoka cewkowo-pochwowa.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu jest to mimowolne uciekanie moczu pod wpływem wysiłku fizycznego. Może być ono spowodowane przez nadmierną ruchomość okolicy połączenia pęcherza moczowego z cewką moczową pod wpływem obciążenia w wyniku niedostatecznego podparcia przez dno miednicy mniejszej. Inną przyczyną jest niewydolność mięśnia zwieracza wewnętrznego cewki moczowej. Te dwa mechanizmy mogą ze sobą współistnieć. Wysiłkowe nietrzymanie moczu w wyniku niedostatecznego podparcia przy obciążeniu może występować z lub bez obniżenia przedniej ściany pochwy. Obniżenie pochwy nie jest bezpośrednią przyczyną nietrzymania moczu. Obie te nieprawidłowości często mają tę samą przyczynę tj. osłabienie dna miednicy mniejszej. Dochodzi do niego na skutek rozciągnięcia i odnerwienia mięśni dna miednicy mniejszej po porodach, zaniku z braku czynności tych mięśni, jak również osobniczej słabości tkanki łącznej. W okresie pomenopauzalnym niedobór estrogenów może upośledzać szczelność cewki moczowej. Bezpośrednie urazy cewki moczowej prowadzące do powstawania blizn w efekcie również zaburzają jej czynność.
Wyróżnia się trzy stopnie ciężkości wysiłkowego nietrzymania moczu:
●  stopień I – popuszczanie moczu tylko pod wpływem dużego wysiłku (dźwiganie, kaszel),
●  stopień II – popuszczanie moczu pod wpływem lekkich czynności fizycznych (wstanie, chodzenie),
●  stopień III – wyciekanie bezwiedne moczu także w pozycji leżącej.
Wysiłkowemu nietrzymaniu moczu może towarzyszyć przymusowe parcie na mocz i częste oddawanie moczu w małych ilościach. Objawy tego typu nietrzymania moczu są bardziej nasilone w dzień niż w nocy.
Symptomy wysiłkowego nietrzymania moczu nasila przewlekłe zakażenie dróg moczowych, otyłość, przewlekły kaszel i duszność (np. u palaczy papierosów).
Metody diagnostyczne w nietrzymaniu moczu:
●  badanie ogólne moczu,
●  posiew moczu,
●  oznaczenie zalegania moczu,
●  próby prowokacyjne w kierunku nietrzymania moczu (np. próba kaszlowa),
●  badanie przez pochwę i na wziernikach,
●  badanie radiologiczne z kontrastem (uretrocystografia, urografia),
●  uretrocystoskopia.
Obecnie do standardu postępowania diagnostycznego powinny należeć badania urodynamiczne, które oceniają zmiany napięcia pęcherza, mierzą aktywność skurczową i przepływ cewkowy. Nowoczesna aparatura pomiarowa tych wszystkich parametrów jest bardzo skomplikowana i droga.
W diagnostyce różnicowej należy przeprowadzić także badania neurologiczne oraz wykluczyć obecność takich schorzeń endokrynologicznych, jak cukrzyca i moczówka prosta. W niektórych przypadkach pomocnym w wyjaśnieniu przyczyny nietrzymania moczu jest rezonans magnetyczny.

Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu:

Fizykoterapia. Ten sposób terapii wykorzystuje się wówczas, gdy nietrzymanie moczu ma nieduże nasilenie. Polega on na ćwiczeniu mięśni dna miednicy mniejszej przez zaciskanie pośladków i ud i zatrzymywaniu moczu podczas mikcji. Innym ćwiczeniem jest zaciskanie pochwy na „swoich dwóch palcach”. Dostępne są także specjalne stożki, które zakłada się okresowo do pochwy, a utrzymuje w niej przez zaciskanie mięśni krocza.
Metodą stosowaną w ćwiczeniach mięśni dna miednicy mniejszej jest również biofeedback.
Ćwiczenia pęcherza moczowego zalecane są jako pierwszy etap leczenia zaburzeń mięśnia wypieracza moczu.
Leczenie farmakologiczne. Środki farmakologiczne stosowane są w przypadku niestabilności mięśnia wypieracza moczu. Leczenie chirurgiczne nie przynosi wówczas spodziewanego rezultatu. Oprócz leków wpływających na mięśniówkę pęcherza moczowego stosuje się – jako uzupełnienie – miejscowo estrogeny bądź hormonalną terapię zastępczą.
Leczenie chirurgiczne. Jeśli nie ma efektu leczenia zachowawczego lub przy nasilonych objawach wysiłkowego nietrzymania moczu konieczne jest leczenie operacyjne. Wyróżnia się 3 rodzaje operacji, z których każdy ma wiele odmian.
I. Pochwowa plastyka cewki moczowej (metoda prosta, ale niestety mało skuteczna).
II. Operacje mocujące cewkę moczową z dostępu nad spojeniem łonowym (operacja Marschal-Marchetti-Krantz, operacja Burcha, operacja Stameya).
III. Operacje podwieszające z użyciem pętli z tkanek własnych lub materiałów sztucznych (operacja Moira, Aldrige’a, TVT, IVS).

Prof. dr hab. med. Antoni Basta, Dr n. med. Andrzej Szczudrawa, Dr n. med. Kazimierz Pityński

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować