Niedociśnienie tętnicze

Przez niedociśnienie tętnicze, czyli hipotonię, rozumiemy trwale utrzymujące się niskie ciśnienie tętnicze, zazwyczaj skurczowe poniżej 100 mm Hg.
Objawy. Utrzymujące się niskie ciśnienie powoduje subiektywnie odczuwany zespół objawów złego samopoczucia w postaci ciągłego zmęczenia, ociężałości ogólnej, apatii, niekiedy senności, nudności, mniej lub bardziej przykrych bólów głowy w okolicy przede wszystkim czołowej, o charakterze rozlanego ucisku itp.
U osób z niedociśnieniem tętniczym występuje skłonność do omdleń, zwłaszcza w pozycji stojącej. Dlatego zespół niedociśnienia tętniczego określa się niekiedy mianem zespołu niedociśnienia ortostatycznego.

Niedociśnienie tętnicze pierwotne (choroba niedociśnieniowa)

Mianem niedociśnienia tętniczego pierwotnego określa się zespół opisanych wyżej objawów, u podłoża którego leży przewlekle utrzymujące się niedociśnienie tętnicze. Należą tutaj te wszystkie stany niskiego ciśnienia, w których nie można ustalić pierwotnej przyczyny.
Jako hipotetyczną przyczynę niedociśnienia tętniczego pierwotnego przyjmuje się pewne wrodzone predyspozycje z mniejszą elastycznością (zwiększoną wiotkością) ścian naczyń tętniczych. Tym samym przyjmuje się zmniejszone ich napięcie, a więc i zmniejszone opory obwodowe dla przepływającej krwi, czyli osobniczą skłonność do niższego ciśnienia tętniczego. Spadki ciśnienia atmosferycznego oraz upały sprzyjają nasilaniu się dolegliwości warunkowanych niskim ciśnieniem tętniczym.
Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania opisanych objawów, nie należy się spieszyć z leczeniem środkami farmakologicznymi objawów niskiego ciśnienia tętniczego – mimo braku leczenia przyczynowego – ani też nie należy oczekiwać trwałych jego efektów.
Postępowanie domowe. W razie znaczniejszych, przykro odczuwanych tego typu dolegliwości, z wyraźną skłonnością do omdleń, zaleca się po skontrolowaniu i stwierdzeniu niskiego ciśnienia tętniczego doraźne podanie z podręcznych domowych środków podnoszących ciśnienie krwi któregoś z niżej wymienionych preparatów:
●  Cardiamid-Coffein 10-15 kropli lub
●  Cardiol C w dawce 20-30 kropli.
Jeśli brak zadowalających wyników, można to po 3-6 godzinach powtórzyć.
Korzystne dla poprawy samopoczucia jest także wypicie nieco chłodnego płynu oraz choćby krótkotrwałe przyjęcie pozycji leżącej (w celu poprawy ukrwienia mózgu) w miejscu przewiewnym, ocienionym, raczej chłodnym. U niektórych osób korzystne wyniki daje prawdziwa kawa. Z czasem, na skutek przyzwyczajenia, efekty poprawy samopoczucia po kawie są mniej wyraźne i stopniowo coraz krótsze, co powoduje potrzebę zwiększenia częstości jej wypijania aż do wtórnych niekorzystnych skutków z nadmiaru jej stosowania. Korzystne więc wydaje się picie prawdziwej kawy małymi porcjami w czasie wydłużonym, np. szklankę kawy pojedynczymi łykami przez kilka godzin.

Niedociśnienie tętnicze wtórne (objawowe)

Niedociśnienie tętnicze wtórne jest to zazwyczaj jeden z objawów notowanych w przebiegu niektórych chorób, np. w niedoczynności nadnerczy, czyli chorobie Addisona, w obwodowej niewydolności krążenia, we wstrząsie pochodzenia sercowego i endotoksycznym, po rozległym oparzeniu, w razie zmniejszenia objętości krwi krążącej w następstwie krwotoku zewnętrznego lub wewnętrznego itd. Znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego – niekorzystnie zazwyczaj odczuwane przez chorego – może też być dosyć często następstwem zbyt intensywnego nasłonecznienia lub stosowania w nadmiarze różnorakich farmakologicznych środków hipotensyjnych w czasie leczenia nadciśnienia.
Objawy. Przy hipotonii wtórnej odczuwane objawy są analogiczne jak przy hipotonii pierwotnej, czyli samoistnej, ale chorzy mogą odczuwać i manifestować dodatkowo inne objawy związane ze stanem chorobowym warunkującym to niedociśnienie. Stany te przykładowo wymieniono wyżej. Dokładniejsze dane na ich temat znajdują się w rozdziałach poświęconych tym zagadnieniom.
Wysiłek fizyczny, podwyższona temperatura otoczenia, pozycja stojąca chorego mogą nasilać objawy hipotonii. Objawy te są odczuwane szczególnie przykro w porze porannej i bezpośrednio po nagłej zmianie pozycji, np. z leżącej na siedzącą lub stojącą.
Postępowanie domowe przedlekarskie. Jego celem jest złagodzenie dolegliwości, warunkowanych niskim ciśnieniem tętniczym w hipotonii objawowej, i powinno zmierzać przede wszystkim do zlikwidowania lub opanowania choroby podstawowej oraz do łagodzenia jej skutków postępowaniem opisanym przy omawianiu niedociśnienia pierwotnego, w ścisłej współpracy z lekarzem.

Człowiek z niedociśnieniem tętniczym

Człowiek z pierwotnie niskim ciśnieniem tętniczym, czyli hipotonią, powinien uświadomić sobie, że jest to stan pewnego rodzaju predyspozycji osobniczej.
Ponieważ przepływ krwi przez tkanki, a w konsekwencji tego ich utlenowanie, jest warunkowany m.in. ciśnieniem tętniczym, należy uświadomić sobie, że przy niskim ciśnieniu tętniczym występuje osobnicza skłonność i predyspozycje do łatwiejszego i szybszego pojawienia się objawów niedotlenienia różnych narządów oraz silniejszego reagowania na czynniki obniżające ciśnienie tętnicze, wyzwalające opisane wyżej objawy.
Omówione objawy są w większości skutkiem zachwiania naturalnych mechanizmów biologicznych adaptacyjno-regulacyjnych i dlatego trzeba przede wszystkim wyzbyć się lęku i niepokoju co do bezpośredniego zagrożenia życia.
Zapobieganie. W zapobieganiu, łagodzeniu lub likwidowaniu tego typu dolegliwości trzeba zajmować postawę świadomą ich przyczyn i wykorzystywać proste, bezpośrednie sposoby i możliwości ich łagodzenia. Wskazane jest np. uprawianie czynnego sportu, turystyki, pływania, przebywanie dużo w ruchu i na świeżym powietrzu, częste kąpiele pod prysznicem o zmiennej temperaturze wody, nacieranie skóry np. wodą słoną, unikanie długo trwającej pozycji stojącej, długiego nasłoneczniania się, lub też przebywania w pomieszczeniach zagęszczonych albo źle wentylowanych.
Dopiero wówczas, gdy te naturalne sposoby zaczną zawodzić, można uciec się do picia prawdziwej kawy lub do przejściowego zażywania preparatów farmakologicznych.
Postępowanie domowe w stanach niedociśnienia wtórnego, czyli objawowego, jest zróżnicowane i zależne od przyczyn je wyzwalających.
Rozpoznanie stanu niedociśnieniowego warunkującego wiele omówionych dolegliwości powinno być oparte na dokładnej obserwacji i badaniu lekarskim, zmierzających przede wszystkim do odróżnienia niedociśnienia pierwotnego, czyli samoistnego, od niedociśnienia wtórnego (objawowego).
Z chwilą ustalenia przyczyn warunkujących to niedociśnienie wymaga ono intensywnego leczenia jako jeden z objawów całokształtu obrazu klinicznego różnych wymienionych chorób.

Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki

Fragment pochodzi z książki

Fragment publikacji „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją Kazimierza Janickiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować