Najczęstsze schorzenia aparatu ruchu w treningu siłowym. Cz. I. Kończyna górna i bark.

Kluby fitness i siłownie na dobre wpisały się już w krajobraz naszych miast a nawet wsi. Współczesny model życia, środowisko, moda, telewizja – wszystko to wywiera na nas nieustanną presję na posiadanie możliwie nienagannej sylwetki i jak najlepszej kondycji. To, co z pozoru wydaje się być godne jak największej pochwały i służyć podniesieniu kultury zdrowotnej naszego z społeczeństwa, w praktyce jednak daje nierzadko wręcz odwrotne skutki.
Wiele osób odwiedza siłownie, będąc do tego zupełnie nieprzygotowanym. Nie wiedzą, jak rozpocząć ćwiczenia, jak prowadzić cykl treningowy i na co zwracać uwagę przy wykonywaniu ćwiczeń. Brak fachowego personelu, a często – zbytnia nieśmiałość, pchają amatorów fitness do powtarzania błędów, które popełniają współćwiczący – poprzez bezmyślne naśladownictwo. Od tego momentu już tylko krok dzieli nas od kontuzji, której leczenie może okazać się długotrwałe, a efekty – niekoniecznie w pełni satysfakcjonujące. Ten artykuł ma pomóc osobom rozpoczynającym przygodę z siłownią w prawidłowym prowadzeniu treningu, a tym którzy już są bardziej zaawansowani – zwrócić uwagę na możliwe błędy i objawy grożących kontuzji.

Po pierwsze przygotowanie....

Do treningu siłowego należy przede wszystkim dobrze się przygotować. Po pierwsze – najlepiej z osobą w tym celu przeszkoloną – należy określić, co chcemy osiągnąć poprzez trening i w jakim czasie. Wiadomo, że mężczyźni będą bardziej zainteresowani rozwinięciem masy mięśniowej (szczególnie klatki piersiowej, brzucha i kończyn górnych ), natomiast panie z reguły skupią się bardziej na „dolnych partiach”, czyli brzuchu, biodrach i udach. Z tych założeń wynikną później ważne zalecenia dotyczące programu treningowego, które – jeśli będą lekceważone – mogą w efekcie prowadzić do zaburzeń funkcji aparatu ruchu. I tak np. zbytnie skupienie się na treningu mięśni brzucha (w szczególności – mięśnia prostego brzucha), z pominięciem antagonistycznych mięśni grzbietu, może doprowadzić do wad postawy, polegających na zbytnim przodozgięciu kręgosłupa w odcinku piersiowym z zanikiem naturalnej lordozy lędźwiowej. Stan taki może być przyczyną uporczywych bólów kręgosłupa, wymagających przewlekłego leczenia. Nie należy zapominać również, że każdy trening powinien zostać poprzedzony ogólną rozgrzewką. Jej pominięcie grozi ostrymi urazami ścięgien i mięśni, które – pozbawione zwiększonego ukrwienia – stają się bardziej podatne na rozerwanie.

Jak trenować, żeby uniknąć kontuzji...

Specyfika treningu siłowego polega na częstym powtarzaniu tych samych ruchów ze zwiększającym się obciążeniem. Od początku ważne jest więc prawidłowe wykonywanie ćwiczeń, gdyż złe nawyki prędzej czy później sprawią nam problemy. Dla każdej grupy mięśniowej istnieje kilka prostych zasad, którymi należy się kierować.

Klatka piersiowa i kończyna górna

Najczęściej wykonywanymi ćwiczeniami są te na mięsień dwugłowy ramienia (biceps). Klasycznymi problemami z nimi związanymi są zapalenia ścięgien w obrębie nadgarstka oraz bóle w obrębie stawu łokciowego i barkowego. Urazy ostre to najczęściej zerwanie głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia.
Pojawiające się po wysiłku dolegliwości bólowe w obrębie nadgarstka i stawu łokciowego najczęściej spowodowane są przetrenowaniem. Duża ilość powtórzeń, szczególnie przy dużych obciążeniach, powoduje występowanie mikrourazów w obrębie stawu. Przy nasilonych objawach zapalnych może wystąpić jego niewielki obrzęk i wzrost ocieplenia. W takich przypadkach zaleca się krótkotrwałe unieruchomienie stawu w szynie gipsowej oraz przyjmowanie leków przeciwzapalnych. Najczęściej jednak wystarcza zaprzestanie treningów i miejscowe stosowanie preparatów przeciwzapalnych. Lekceważenie objawów, szczególnie ze strony stawu łokciowego, może doprowadzić do powstania wewnątrzstawowych zwapnień, ograniczenia ruchomości i przewlekłych dolegliwości bólowych, co jest już wskazaniem do leczenia operacyjnego. U niektórych osób ze znaczną szpotawością stawu łokciowego, sama jego budowa predysponuje do zmian zapalnych. Osoby takie do ćwiczeń powinny używać sztangi „łamanej”, która ograniczy szpotawienie w stawie oraz nadmierne kompensacyjne rotowanie nadgarstków do wewnątrz.
Bóle w obrębie barku mają bardziej złożoną – nierzadko trudną do wyjaśnienia – naturę. Obok patologii dotyczących bezpośrednio barku, mogą one wynikać z procesów chorobowych dotyczących miejsc odległych, np. odcinka szyjnego kręgosłupa, czy procesów ogólnoustrojowych. Specyficzna budowa stawu barkowego, dla którego charakterystyczna jest niewspółmierność powierzchni stawowych, utrzymywanych w prawidłowym położeniu dzięki rozwiniętemu aparatowi więzadłowo-mięśniowemu, czyni go wyjątkowo podatnym na urazy powodowane przez działające obciążenia. O skomplikowanej funkcji stawu świadczy chociażby fakt, że za jego prawidłową motorykę odpowiadają ruchy w 3 stawach: ramienno-łopatkowym, barkowo-obojczykowym i barkowo-mostkowym. Ruchy te zapewnia precyzyjne współdziałanie mięśni – głównie mięśnia naramiennego i mięśni grupy rotatorów (mięśnia podłopatkowego, nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, obłego mniejszego). Mnogość możliwych uszkodzeń pierwotnych i wtórnych powoduje czasem duże trudności w precyzyjnym postawieniu diagnozy. W bardzo dużym uproszczeniu można powiedzieć, że większość objawów „bolesnego barku” powodowanych przez trening siłowy wynika z zapalenia więzadeł stawowych i kaletek (ok. 60%), uszkodzenia pierścienia rotatorów (tzw. zespół mięśnia nadgrzebieniowego) lub istnienia tzw. konfliktu podbarkowo-kruczego, pojawiającego się w wyniku zmniejszenia się przestrzeni pomiędzy głową kości ramiennej a wyrostkami łopatkowymi. Wspólnym objawem wyżej wymienionych patologii jest ból w trakcie czynnego odwodzenia ramienia (najczęściej w zakresie 60-100°), osłabienie siły mięśniowej oraz zanik mięśni obręczy barkowej. Jak już wspomniano, diagnostyka barku jest trudna, a przedstawione tu objawy są jedynie próbą zwrócenia uwagi na problem i nie zastąpią konsultacji ortopedycznej, którą należy przeprowadzić zawsze w przypadku pojawienia się dolegliwości. Od zaawansowania zmian zależeć będzie bowiem ewentualne leczenie – zarówno zachowawcze, jak i zabiegowe. Aby jednak ograniczyć ryzyko wystąpienia dolegliwości, nie należy za wszelką cenę dążyć do osiągnięcia jak największych obciążeń podczas ćwiczeń szczególnie obciążających staw, np. wyciskania za plecami czy ćwiczeń z hantlami na mięsień naramienny. W razie wystąpienia dolegliwości bólowych podczas ćwiczeń, nie należy forsować ruchów, lecz wykonywać je do momentu pojawienia się bólu. Dolegliwości takie wbrew pozorom są dość częste i wynikają z indywidualnych cech budowy stawu barkowego oraz rozkładu napięć w torebce stawowej.
Najczęstsze ostre uszkodzenia aparatu ruchu to zerwanie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia oraz ścięgna mięśnia piersiowego większego. Do ich wystąpienia dochodzi najczęściej w czasie wykonywania ćwiczeń z wyjątkowo dużym obciążeniem, a predysponuje do nich osłabienie właściwości elastycznych kolagenu. Takie obniżenie odporności na rozerwanie charakterystyczne jest dla mięśni, które w krótkim czasie zwiększyły swoją masę, czemu nie towarzyszyło odpowiednie wzmocnienie ścięgien, np. podczas zażywania steroidów. Do zerwania ścięgna głowy długiej m. dwugłowego najczęściej dochodzi w jego części ścięgnistej lub ścięgnisto-mięśniowej. Objawy są charakterystyczne: ostry ból po nagłym napięciu mięśnia w górnej części ramienia, zniekształcenie obrysów kończyny przy próbie napinania mięśnia oraz prawidłowa funkcja kończyny (zachowana funkcja głowy krótkiej). Leczenie zależy od stopnia uszkodzenia oraz wieku chorego. Leczenie zachowawcze prowadzi się głownie u osób w starszym wieku. Polega ono na unieruchomieniu kończyny i stopniowym usprawnianiu, dopóki głowa długa mięśnia samoistnie nie przyrośnie do głowy krótkiej. Ze względu na będący następstwem takiego leczenia około 20% spadek siły mięśniowej w kończynie, u ludzi młodych stosuje się postępowanie operacyjne, polegające najczęściej na wszczepieniu ścięgna w trzon kości ramiennej. W zależności od rodzaju przerwania stosuje się również plastykę ścięgna, polegającą na jego z szyciu – bezpośrednim lub z zastosowaniem materiałów auto- i allogennych.
W odróżnieniu od zerwania ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego, zerwanie ścięgna mięśnia piersiowego większego często pozostaje nierozpoznane. Dzieje się tak, ponieważ najczęściej uszkodzeniu ulega część obojczykowa mięśnia, która jest narażona na największe naprężenia. Natomiast część mostkowa i żebrowa pozostają nietknięte, dzięki czemu funkcja mięśnia jest zachowana. Do uszkodzenia dochodzi najczęściej w trakcie wyciskania na leżąco, a przy pełnym zerwaniu dolegliwości bólowe są tak silne, że mogą doprowadzić do utraty przytomności. Najczęściej jednak dochodzi do naderwania mięśnia bądź częściowego zerwania ścięgna. Skutki tego typu urazu są poważne, gdyż prawie nigdy nie dochodzi do odzyskania pełnej siły mięśnia, a leczenie operacyjne możliwe jest jedynie zaraz po wystąpieniu kontuzji. W przeciwnym razie włókna mięśniowe ulegają degeneracji i funkcja części obojczykowej mięśnia jest już niemożliwa do odzyskania.

Aktualizacja: 2017-01-10
lek. med. Andrzej Sinicyn Oddział Chirurgii Urazowej i Ortopedycznej, Szpital Wojewódzki w Opolu

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować

Spis tematów

Po pierwsze przygotowanie....Jak trenować, żeby uniknąć kontuzji...Klatka piersiowa i kończyna górna