Najczęstsze choroby dzieci do 3 roku życia

Na pierwsze trzy lata życia dziecka składa się kilka okresów: okres niemowlęcy – do ukończenia pierwszego roku życia, okres poniemowlęcy – do końca drugiego roku życia, okres przedszkolny – z rozpoczęciem trzeciego roku życia. Pierwsze trzy lata życia to także czas zwiększonej wrażliwości dziecka na infekcje. Jest to związane z fizjologiczną niedojrzałością układu odpornościowego oraz z faktem pójścia dziecka do przedszkola, gdzie spotyka swoich rówieśników. W konsekwencji, młody organizm jest „bombardowany” zarazkami pochodzącymi z różnych, dotychczas obcych dla niego, środowisk. Znajduje to odzwierciedlenie w strukturze zachorowań dzieci do lat trzech. Najczęściej zapadają one na infekcje górnych dróg oddechowych oraz ostre zapalenie ucha środkowego.
Infekcje górnych dróg oddechowych należą do chorób najczęściej spotykanych u dzieci. Według szacunków statystycznych, u młodszych dzieci z prawidłową odpornością za stan niebudzący niepokoju można uznać wystąpienie w ciągu roku od 2 do 6 infekcji przebiegających z gorączką. Czynnikami etiologicznym zakażeń górnych dróg oddechowych (schorzeń obejmujących nos, gardło, krtań i tchawicę) są najczęściej wirusy: rynowirusy oraz koronawirusy, powodujące około 70-90% wszystkich infekcji. Pozostałe 10-30% to zakażenia spowodowane przez bakterie. Infekcja wirusowa często może być również zaczynem do nadkażenia bakteryjnego.
Infekcje grypopodobne to grupa łącząca choroby o różnej etiologii, wywoływane przez wiele różnych wirusów (rynowirusy, wirus paragrypy, RSV, adenowirusy i inne). Różnorodność czynników sprawczych nie wpływa jednak na przebieg choroby. Szczyt zachorowań przypada na jesień i zimę. Zarazki są przenoszone są drogą kropelkową i kontaktową.
U zakażonych dzieci występuje gorączka – często wysoka. Mogą również wystąpić drgawki gorączkowe, uczucie zmęczenia i rozbicia, bóle głowy oraz kaszel – najczęściej rozpoczynający się od drugiego dnia choroby. Charakterystyczne objawy to: zaczerwienienie gardła, połączone z bólem przy przełykaniu (z tego powodu dziecko może niechętnie jeść stałe posiłki), powiększenie węzłów chłonnych, kaszel (przeważnie suchy, o zmiennym osobniczo nasileniu).
Infekcje grypopodobne są często punktem wyjścia do rozpoczęcia zakażenia bakteryjnego, które – w zależności od wywołującego je drobnoustroju – może wikłać i zmieniać przebieg pierwotnej choroby wirusowej.
Niepowikłane zakażenie grypopodobne trwa do 5-7dni i wymaga jedynie leczenia objawowego. Podaje się leki przeciwgorączkowe w dawkach odpowiednich do wieku, leki przeciwkaszlowe, krople do nosa. W przypadku nadkażenia bakteryjnego leczeniem w wyboru jest antybiotykoterapia. Jeśli nie nastąpiło pogorszenie stanu dziecka, nie należy jej jednak stosować przed upływem 3 doby trwania infekcji grypopodobnej – dopiero wówczas dochodzi zazwyczaj do nadkażenia bakteryjnego i wskazana jest osłona antybiotykowa. Stosowanie antybiotyków w przebiegu zakażenia czysto wirusowego nie ma natomiast większego sensu.
Grypa wywoływana jest przez wirusa grypy. Jego głównymi przenosicielami są dzieci. Ponieważ wirus uszkadza nabłonek migawkowy dróg oddechowych – tchawicy i oskrzeli, tworzą się sprzyjające warunki do nadkażenia bakteryjnego. Początek grypy jest nagły. Objawy niewiele różnią się od występujących w przebiegu chorób grypopodobnych – należą do nich: wysoka gorączka, ból gardła, bóle głowy, bóle kończyn, złe samopoczucie, kaszel, zatkany nos, powiększenie węzłów chłonnych na szyi, a w przypadku zapalenia tchawicy – bóle zamostkowe. U małych dzieci mogą też występować objawy ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty, bóle brzucha. Szczególnie groźne są powikłania grypy. Predysponują do nich współistniejące układowe choroby przewlekłe, jak np. astma oskrzelowa, cukrzyca, choroby serca. Dzieci obciążone którymś z tych schorzeń bezwzględnie powinny zostać zaszczepione przeciwko grypie.
Infekcje górnych dróg oddechowych są często połączone z ostrym zapaleniem ucha środkowego. Zwykle występuje ono jeszcze w trakcie ich trwania lub krótko po przebytej chorobie. Trąbka słuchowa dzieci jest krótsza niż u osoby dorosłej. Ustawiona jest też bardziej poziomo, co ułatwia szerzenie się do ucha zakażeń z jamy nosowo-gardłowej. Ponadto obrzęk błony śluzowej może ułatwiać gromadzenie się i zaleganie wydzieliny w uchu środkowym. Według statystyk amerykańskich, zapalenie ucha środkowego to najczęstszy powód wizyt małych dzieci u lekarza – na przypadłość tą zapada przynajmniej raz aż 75% dzieci przed 5 rokiem życia. Według innych badań, odsetek dzieci do 7 roku życia, u których wystąpiło zapalenie ucha środkowego, wynosi aż 95%, a około 30% dzieci z tej grupy wiekowej ma za sobą przynajmniej 3 incydenty chorobowe. Częściej chorują chłopcy.
U młodszych dzieci zapalenie ucha środkowego często spowodowane jest niewłaściwą pozycją podczas karmienia – jeśli dziecko trzymane jest poziomo, pokarm może dostawać się do ucha środkowego, stając się podłożem do rozwoju bakterii. Dlatego bezpieczniejszą pozycją do karmienia piersią lub butelką jest ułożenie pionowe.
Czynnikami etiologicznymi zapalenia ucha środkowego są głównie bakterie. Wywołują one około 70% przypadków tej przypadłości. Pozostałe 30% zachorowań ma etiologię wirusową. Spośród bakterii ostre zapalenie ucha środkowego najczęściej powodują Haemophilus influenzae, Streptoccocus pneumoniae oraz Moraxella catarrhalis. Wśród wirusów dominują rynowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy oraz enterowirusy. Ostre zapalenie ucha środkowego o etiologii wirusowej ma przeważnie łagodniejszy przebieg. Często jest jednak tylko etapem prowadzącym do zapalenia bakteryjnego.
U dzieci młodszych objawy ostrego zapalenia ucha środkowego są często niespecyficzne. Występują: gorączka, drażliwość, płacz – zwłaszcza przy karmieniu (jest on spowodowany wzrostem ciśnienia wewnątrz ucha środkowego i bólem), biegunka, wymioty. Część dzieci przebywa chorobę bezobjawowo aż do momentu, kiedy dochodzi do perforacji błony bębenkowej. W przewodzie słuchowym zewnętrznym pojawia się wówczas wydzielina, a spadek ciśnienia w uchu środkowym sprawia, że ból ustaje. W badaniu otoskopowym objętego ostrym stanem zapalnym ucha zwraca uwagę zaczerwienienie błony bębenkowej. Może być ona napięta, z widocznym poziomem płynu, o obniżonej ruchomości, nieprzezierna.
Należy pamiętać, że antybiotyki przenikają do ucha środkowego stosunkowo słabo. Z tego względu ich dawki stosowane w terapii ostrego zapalenia ucha powinny być o 30% wyższe w porównaniu do zazwyczaj podawanych, a leczenie powinno trwać dłużej – od 7 do 10 dni. Nie należy również zwlekać z rozpoczęciem antybiotykoterapii. Biorąc pod uwagę najczęstsze czynniki etiologiczne zapalenia ucha, antybiotykami pierwszego rzutu mogą być amoksycylina lub makrolidy. W zależności od obrazu choroby, w leczeniu stosuje się także leki udrażniające nos, preparaty mukolityczne oraz środki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne.
Nawracające lub przewlekłe zapalenie ucha środkowego może prowadzić do niedosłuchu z wszystkimi jego następstwami: niedorozwojem mowy i niedorozwojem intelektualnym, porażeniem nerwu VII, zapaleniem błędnika oraz zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. U dzieci do 3 miesiąca życia, przy braku poprawy po antybiotykoterapii i silnych wymiotach, wskazana jest paracenteza – wykonane przez laryngologa upuszczenie płynu z ucha środkowego.
Najlepszą profilaktyką chorób dzieci jest właściwy dobór ubioru w stosunku do panujących warunków pogodowych oraz hartowanie. Dziecko nie może być ubrane zbyt lekko ani zbyt ciepło. Wskazane są także szczepienia przeciwko grypie. Często do przedszkola trafiają dzieci przeziębione lub kaszlące, chore lub niewyleczone, które stanowią źródło zakażenie dla swoich rówieśników. Dzieci chore także są narażone na kolejne infekcje, gdyż w okresie zdrowienia błona śluzowa jest często nadwrażliwa i nadreaktywna, co ułatwia wnikanie zarazków i ponowne zakażenie. Niektórzy rodzice tłumaczą się brakiem czasu i możliwości zapewnienia choremu dziecku opieki w domu i wysyłają je do przedszkola niedolecznone. Warto w tym miejscu zaapelować do nich – dziecko powinno pozostać w domu do pełnego wyleczenia! Takie rozsądne postępowanie zaowocuje w przyszłości rzadszymi zachorowaniami potomka i jego kolegów.
lek. med. Filip Majda Klinika Chorób Wewnętrznych, 4. Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu (2007-11-19)

Komentarze (0)

Dodaj swój komentarz

Żeby dodać komentarz, musisz się zalogować lub zarejestrować