Czym są zwyrodnienia szyjnego odcinka kręgosłupa?

Jądro miażdżyste – środkowa część dysku – zbudowane jest z włókien kolagenowych i proteoglikanów, których rolą jest wiązanie cząsteczek wody. Przy urodzeniu woda stanowi 88% jądra. Już od czwartego roku życia w jego obrębie zaczyna się nieodwracalny proces degradacji proteoglikanów i utraty wody, co skutkuje stopniowym zanikiem sprężystości i kurczeniem się. W wyniku tych zmian, ruch między kręgami traci płynność i pogarszają się zdolności amortyzacyjne kręgosłupa.

Trudne zadania jakie ma spełnić kręgosłup – zapewnienie ruchomości, przenoszenie obciążeń, mechaniczna ochrona rdzenia kręgowego i korzeni rdzeniowych – narażają go na ostre i długotrwałe przeciążenia.

Powtarzające się mikrourazy, przebyte skręcenia kręgosłupa czy urazy głowy pozostawiają w szyjnym odcinku kręgosłupa uszkodzenia, które organizm nie zawsze jest w stanie samodzielnie usunąć. Niedostateczna aktywność fizyczna sprawia, że mięśnie stabilizujące kręgosłup szybko się męczą i nie zapewniają kręgosłupowi ochrony.

Zwyrodnienie kręgosłupa to wynik procesu zużycia tkanek, na który nakładają się konsekwencje przebytych przeciążeń i urazów. Najczęściej punktem wyjścia schorzenia jest proces degeneracji jądra miażdżystego. Największe przeciążenia i najszybszy postęp choroby obserwuje się w połączeniach 5 i 6 oraz 6 i 7 kręgu szyjnego.

W przebiegu choroby dochodzi do deformacji kostnych – tworzenia się wyrośli kostnych zwanych osteofitami, zmian przerostowych stawów międzykręgowych, degeneracji krążków międzykręgowych, zmian w więzadłach, zaburzenia przepływu w tętnicach kręgowych. Może dojść do uszkodzenia korzeni nerwów rdzeniowych oraz rdzenia kręgowego.

Bóle karku. Dolegliwości tego typu okresowo odczuwa wiele osób, zwłaszcza po przekroczeniu 40 roku życia. Bóle zazwyczaj występują po statycznych przeciążeniach lub urazach kręgosłupa. Nie w każdym przypadku dolegliwość jest zwiastunem nieuchronnie zbliżającego się inwalidztwa związanego z chorobą zwyrodnieniową. Należy ją raczej traktować jako sygnał alarmowy, informujący o konieczności podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych. Dolegliwości przeważnie pojawiają się w formie zaostrzeń poprzedzielanych okresami bezbólowymi lub względnie dobrego samopoczucia.

Ograniczenie zakresu ruchów. Bólom może towarzyszyć uczucie sztywności karku, nierzadko związane z asymetrycznym ograniczeniem ruchomości, zwane kręczem szyi. Zjawisko to najczęściej jest skutkiem wystąpienia obronnego napięcia mięśni, chroniącego przed ustawieniami wywołującymi drażnienie chorych struktur. Należy je odróżnić od kręczu pojawiającego się w dzieciństwie, związanego z wadą wrodzoną kręgosłupa lub urazem okołoporodowym.

Bóle głowy. Na szyjne pochodzenie bólów głowy wskazywałyby: umiejscowienie dolegliwości w okolicy potylicznej, nasilanie przy skrajnych ustawieniach głowy, towarzysząca sztywność karku. Trudnymi do interpretacji, ale spotykanymi w chorobach kręgosłupa, objawami mogą być bóle połowy głowy promieniujące do czoła (podobnie jak w migrenie) i twarzy. Bóle głowy towarzyszą również schorzeniom mózgowia, ucha środkowego, oka, zatok, zębów, nadciśnieniu tętniczemu, chorobom serca, infekcjom, zatruciom pokarmowym czy schorzeniom metabolicznym, jak również zaburzeniom afektywnym i nerwicom.

Rwa ramienna, czasem niedowład kończyny górnej. Z szyjnego odcinka rdzenia wychodzą korzenie nerwowe tworzące splot barkowy, dający początek nerwom zaopatrującym kończynę górną. Korzenie te w przebiegu choroby zwyrodnieniowej mogą być drażnione przez osteofity lub zwyrodniały dysk. Chory skarży się na ból i drętwienie, promieniujące do barku, ramienia i ręki. Bólom mogą towarzyszyć osłabienie i zaniki mięśni.

Zawroty głowy, nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, słyszenia. Pojawienie się tych dolegliwości przy odchylaniu głowy do tyłu i obracaniu szyi (np. przy wieszaniu firanek) może przemawiać za ich szyjnym pochodzeniem. W takich bowiem warunkach dochodzi do pogorszenia przepływu w tętnicy kręgowej. Objawy te bywają trudne do odróżnienia od patologii toczących się w tylnej części mózgowia lub zaburzeń pracy serca. U osoby w zaawansowanym wieku, z rozwiniętymi zmianami miażdżycowymi, już niewielka redukcja przepływu przez tętnice kręgowe może powodować wystąpienie burzliwych i niepokojących objawów.

Mielopatia. Drażnienie lub uszkodzenie rdzenia kręgowego przez narastające osteofity lub zniekształcony krążek międzykręgowy to rzadka, ale groźna konsekwencja zmian zwyrodnieniowych szyjnego odcinka. Jej istotą jest niedowład mięśni kończyn i tułowia, przeważnie przebiegający z ich zwiększonym napięciem (tzw. niedowład spastyczny). Choroba zaczyna się podstępnie – od utykania, zaczepiania stopami o nierówności podłoża, osłabienia, drżeń lub skurczów w nogach. Dysfunkcja może również objąć kończyny górne. W zaawansowanej fazie mogą wystąpić trudności w oddawaniu moczu. Mielopatia szyjna stanowi wskazanie do leczenia operacyjnego. Chirurgiczne usunięcie uciskającej masy stwarza szansę poprawy, rzadko jednak mielopatia przemija bez śladu.