Co to jest łojotokowe zapalenie skóry?

Przyczyny zachorowań na łojotokowe zapalenie skóry nie zostały całkowicie zdiagnozowane. Istnieją różne hipotezy odnośnie czynników mogących wywołać chorobę. Lekarze skłaniają się ku twierdzeniu, że wpływ na ŁZS może mieć określona grupa składników wewnątrz- i zewnątrzpochodnych. Do najwcześniej wymienianych zaliczane są predyspozycje genetyczne, zaburzenia układu immunologicznego, wpływ różnego rodzaju hormonów oraz grzybów drożdżopodobnych z gatunku Malassezia. Poza tym istnieje grupa osób, u których występuje większe ryzyko zachorowań na łojotokowe zapalenie skóry. Choroba najwcześniej pojawia się u osób z zaburzeniami nastroju bądź depresją, z obniżonym poziomem odporności, w tym nosicielami wirusa HIV, chorymi na AIDS oraz nowotwory złośliwe. Poza tym dotyka ona osób nadużywających alkoholu oraz prowadzących niehigieniczny tryb życia, a więc zaniedbujących higienę osobistą, nie dbających o poprawny jadłospis bogaty w niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu witaminy i minerały oraz narażonych na zgubne działanie stresu. Poza tym niektórzy lekarze, jako czynniki choroby, wskazują zanieczyszczenie powietrza, jak i podrażnienia skóry wywołane przez kosmetyki i twardą wodę. W praktyce wyróżniamy kilka postaci ŁZS: łupieżopodobne łojotokowe zapalenie skóry, rozsiane łojotokowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie powiek, erytrodermia łojotokowa. W przypadku tej ostatniej, zajęcia przez chorobę doświadcza ponad 90% powierzchni skóry pacjenta.

Łojotokowe zapalenie skóry to choroba, która najczęściej pojawia się na owłosionej skórze głowy. Dotyczyć może również skóry twarzy, uszu i małżowin, dekoltu oraz obszaru znajdującego się pomiędzy łopatkami chorego. Poza tym na obszarach takich jak fałdy skóry pomiędzy pachami, obszar podpiersiowy, pachwiny oraz pomiędzy pośladkami, także może rozwijać się ŁZS, choć o charakterze tak zwanym „wyprzeniowym”. Odmiana zwykła od wyprzeniowej ŁZS różni się tym, że w przypadku tej pierwszej skóra jest zaczerwieniona i pojawiają się na niej niewielkich rozmiarów łuski o barwie szarej lub też żółtej. W przypadku drugiej z wymienionych następuje zdecydowanie większe nasilenie stanu zapalnego. Poza tym obszary ciała są wilgotne, sączące. Wskazanym obszarom, dotkniętych stanem chorobowym towarzyszy uporczywy świąd oraz pieczenie. W szczególności nasila się wokół wymienionej już okolicy odbytu. Pomimo tego, że ogólny stan zdrowia pacjenta jest dobry, to komfort jego życia ulega zdecydowanemu obniżeniu. Do towarzyszącego uczucia świądu dochodzi bowiem obawa o reakcję otoczenia, spowodowana tym, że stan choroby widoczny jest na skórze twarz i okolicach głowy. Poza tym, w przypadku długotrwałej choroby, włosy pacjenta mogą zacząć wypadać, prowadzący tym samym do łysienia. Jest to więc kolejny czynnik, który sprawia, że osoby chore oprócz dolegliwości skórnych, zaczynają cierpieć z powodu dolegliwości psychicznych takich jak obniżony nastrój, ogólna apatia, a w niektórych przypadkach nawet nasilająca się wraz z nawrotem choroby, długotrwała depresja.

Oprócz wymienionych już powyżej, grup zwiększonego ryzyka zachorowań na ŁZS, wylicza się dwa momenty w życiu człowieka, w którym jest on szczególnie narażony na łojotokowe zapalenie skóry. Jest to okres dojrzewania oraz etap wieku powyżej 50 roku życia. Ponadto większa ilość zachorowań dotyczy mężczyzn, aniżeli kobiet. Na łojotokowe zapalenie skóry bardzo często cierpią także niemowlęta. U tak małych dzieci choroba dotyka zwłaszcza dwóch obszarów ciała: owłosionej skóry głowy oraz tak zwanej „okolicy pieluszkowej”. W przypadku główki maleństwa zmiana chorobowa wynika bezpośrednio ze zbyt dużej ilości produkowanego przez organizm, łoju skórnego. W drugim wypadku obszary skóry przypominać mogą atopowe zapalenie skóry. Wówczas ciało dziecka objęte jest rumieniowo – złuszczającymi się ogniskami z niewielką ilością wydobywającej się wydzieliny. U dzieci choroba raczej nie jest groźna i z reguły ustępuje samoczynnie. Ponadto maluchy, w odróżnieniu od chorujących na ŁZS ludzi dorosłych, nie odczuwają uczucia dotkliwego swędzenia.

Powszechnie uznaje się, iż leczenie ŁZS powinno obejmować dwa kierunki działania: ograniczenie stanu zapalnego oraz wykluczenie grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Malassezia. Ponadto leczenie dolegliwości ŁZS różni się od siebie, w zależności od obszaru skóry, na którym stan chorobowy został zlokalizowany.

W wypadku owłosionej skóry głowy, lekiem stosowanym w pierwszej kolejności powinna być cyklopiroksolamina, wykazująca właściwości przeciwzapalne jak również grzybobójcze. Lek pod postacią szamponu w stężeniu 1,5% powinien być stosowany 2-3 razy w tygodniu w okresach występowania ostrych stanów choroby. Ponadto, po ustąpieniu stanu chorobowego, cyklopiroksolaminę należy stosować profilaktycznie 1 raz w tygodniu, celem wyeliminowania możliwości nawrotu choroby. Cyklopiroksolaminy nie mogą jednak stosować kobiety w ciąży, osoby z nadwrażliwością na lek oraz niemowlęta. Preparat można jednak zastąpić innego rodzaju szamponami, zawierającymi w swoim składzie ketokonazol lub ekonazol, odznaczającymi się właściwościami przeciwgrzybicznymi.

Leczenie zmian chorobowych, obejmujących obszary skóry gładkiej, zakłada użycie substancji zawierających inhibitory kalcineuryny: takrolimus lub pimekrolimus. Leki, choć skuteczne i nie wywołujące przy tym niepożądanych skutków ubocznych takich jak chociażby ścieńczenie skóry, nie należą do najtańszych. Z uwagi na koszty takiej terapii, możliwe jest stosowanie przez pacjenta leków sterydowych. Poleca się jednak wybierać kortykosterydów o małej lub średniej mocy. Czas tego rodzaju terapii nie powinien przekraczać okresu 7 dni.

Pierwszy etap leczenia tułowia oraz kończyn zakłada podawanie środków w sposób naprzemienny: kortykosterydy wraz z lekami przeciwgrzybicznymi. Jeśli to nie przyniesie pożądanych efektów, to w takim wypadku lekarze zalecają cyklopiroksolaminę lub terbinafinę.

W przypadku trzeciego nawrotu choroby, z reguły stosowane są doustne leki przeciwgrzybiczne, połączone z dotychczas stosowaną terapią. Do takich zalicza się itrokonazol, który należy stosować przez 7 dni lub ketokonazol, do stosowania przez 4 tygodnie w dawce 200 mg na dzień.