Biologiczna terapia celowana raka jelita grubego

Guz nowotworowy może rosnąć bez wytworzenia naczyń krwionośnych, zaopatrujących go w krew, najwyżej do wielkości około 2 mm. Aby rosnąć dalej i – w kolejnych etapach – dawać przerzuty, potrzebuje własnego unaczynienia. W tym celu wydziela do krwi pewne substancje, zmuszające organizm do tworzenia patologicznych naczyń krwionośnych. Naczynia te zapewniają guzowi nowotworowemu dostawy krwi. Co więcej, mają one pewne cechy patologiczne (związane – mówiąc bardzo ogólnie – z większą przepuszczalnością), ułatwiające tworzenie się przerzutów. Opisany proces nazywany jest neoangiogenezą. Podczas neoangiogenezy dochodzi nie tylko do miejscowego pobudzenia rozrostu naczyń krwionośnych, ale także do stymulacji przez rozwijający się nowotwór szpiku kostnego do produkcji komórek, z których także rozwijają się (patologiczne) naczynia krwionośne. Zidentyfikowano wiele substancji stymulujących neoangiogenezę. Kluczową rolę odgrywa w tym procesie tzw. naczyniowy śródbłonkowy czynnik wzrostu (VEGF), oddziałujący z odpowiednimi receptorami, zawartymi w specjalnych komórkach naczyń krwionośnych.

Proces neoangiogenezy budzi zrozumiałe zainteresowanie onkologów. Przez jego zahamowanie można bowiem:

– pogorszyć unaczynienie guza nowotworowego,

– zapobiec tworzeniu nowych naczyń krwionośnych, odżywiających raka,

– wpłynąć na proces tworzenia się przerzutów.

Obecnie badanych jest bardzo wiele środków hamujących neoangiogenezę. Najlepiej przebadanym lekiem hamującym neoangiogenezę jest bewacizumab. Jest to przeciwciało monoklonalne przeciwko VEGF. Lek ten, wiążąc główny czynnik odpowiedzialny za neoangiogenezę, doprowadza do jej zahamowania.

Bewacizumab okazał się skuteczny w leczeniu wielu nowotworów. Trwają intensywne badania nad nowymi zastosowaniami bewacuzimabu oraz nad optymalnym kojarzeniem tego leku z innymi środkami przeciwnowotworowymi. W raku jelita grubego stosowany jest, w połączeniu z chemioterapią, w pierwszym rzucie leczenia paliatywnego choroby rozsianej. Połączenie to stanowi obecnie sposób leczenia pozwalający uzyskać najlepsze przeżycia w rozsianym raku jelita grubego. Chemioterapia w ramach takiego leczenia jest dość agresywna, stąd kwalifikacja doń musi być wyważona. Ponadto należy się liczyć z możliwością działań ubocznych samego bewacuzimabu. Charakterystyczne powikłania bewacuzimabu obejmują: nadciśnienie tętnicze, krwotoki, perforację jelit, chorobę zatorowo-zakrzepową, białkomocz i inne. Bewacizumab podawany jest wyłącznie dożylnie (pierwszy wlew powinien trwać 90 minut, kolejne – zwykle co 14 dni – mogą być już krótsze).

Cetuksymab jest monoklonalnym przeciwciałem, które wiąże się z receptorem naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR). Wiązanie to zapobiega pobudzaniu komórek nowotworu do podziałów. Jest to zasadniczy mechanizm działania tego leku.

Cetuksymab jest drugim lekiem zarejestrowanym w terapii rozsianego raka jelita grubego. Stosuje się go w połączeniu z irinotekanem bądź w monoterapii w drugim lub trzecim rzucie leczenia. Postępowanie to pozwala na uzyskanie około 10% odpowiedzi – zwykle nie trwających długo. Względnie częstym powikłaniem takiej terapii może być wysypka – nie jest wykluczone, że jej pojawienie się zwiastuje dobrą odpowiedź na leczenie. Ponadto, podczas pierwszego wlewu mogą wystąpić: napad skurczu oskrzeli (jak w astmie) i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.